NGA BESIM MULAJ 
Lajmi tragjik i 16 shkurtit 2024 për vdekjen e Alexei Navalny në një burg në arktik u përhap në mbarë botën, duke shkaktuar një valë tronditjeje ndërkombëtare. Kjo ngjarje jo vetëm që shënoi fundin e një figure simbolike të opozitës ruse, por ngre edhe pyetje të thella mbi natyrën e disidencës, qeverisjen dhe pushtetin në Rusi, tema të cilat janë eksploruar nga autorë si Dostojevski, Solzhenicyn dhe Astolf Markizi de Custine.
Navalny u bë sinonim i rezistencës kundër regjimit autoritar të Vladimir Putinit, duke përfaqësuar shpirtin e disidencës përmes luftës së tij mbi korrupsionin dhe thirrjeve për demokraci. Ai jetoi në një dialog të vazhdueshëm midis idealizmit dhe realitetit të ashpër të politikës ruse, duke kujtuar luftërat morale të Raskolnikovit të Dostojevskit në “Krim dhe Ndëshkim”.
Ky roman, i cili eksploron justifikimin e vrasjes për një të mirë të perceptuar, rezonon në mënyrë të çuditshme me sakrificat personale të Navalnyt, duke shtjelluar çështjen e kostos së luftës për drejtësi në një shoqëri represive. Represioni në Rusi nuk është diçka e re, siç ka dokumentuar Aleksandër Solzhenicyn në “Archipelagu Gulag”. Kjo vepër madhore ekspozon brutalitetin e sistemit të kampeve të punës sovjetike, një pararendës i errët i sfidave me të cilat u përball Navalny.
Solzhenicyn thekson arbitraritetin dhe terrorin si themelet e fuqisë sovjetike, tema të cilat gjejnë jehonë në trajtimin e Navalnyt nga shteti rus. Fjalët e Solzhenicynit, “Vendi ynë është i tillë që askush nuk mund t’i shpëtojë arbitraritetit”, duken profetike në lidhje me fatin e Navalnyt. Markizi de Custine, në eksplorimin e tij të Rusisë cariste, vërejti se “Rusia është një monarki absolute e moderuar nga vrasja”. Ky citim, edhe pse vjen nga një shekull tjetër, ndriçon vazhdimësinë e metodave autoritare në Rusi. Vdekja e Navalnyt mund të shihet si një reflektim modern i kësaj tradite, ku disidenca jo vetëm që shtypet, por edhe shfaroset, duke zbuluar tensionet e thella midis pushtetit dhe popullit.
Zhdukja e Navalnyt shkaktoi një valë dënimi ndërkombëtar, duke rikonfirmuar shqetësimet mbi praktikat autoritare të Kremlinit. Kjo kujton punën e Anne Applebaum, e cila në veprën “Gulag: Një Histori”, detajon historinë dhe ndikimin e represioneve sovjetike. Paralelet midis së shkuarës dhe së tashmes theksojnë një vazhdimësi shqetësuese në qeverisjen ruse, ku shtypja e zërave disidentë mbetet një mjet kyç i fuqisë. Navalny lë pas një trashëgimi komplekse. Masha Gessen, në “Njeriu pa Fytyrë: Fuqia e papritur e Vladimir Putinit”, ofron një pasqyrë të fuqisë së pakapshme në Rusi, një regjim ku disidenca është njëkohësisht thelbësore dhe rrezikshëm e brishtë.
Navalny, me jetën dhe vdekjen e tij, përfaqëson këtë tension, duke simbolizuar shpresën për një ndryshim demokratik dhe barrën e rëndë të luftës kundër një regjimi autoritar. Vdekja e Navalnyt duhet të kontekstualizohet me historinë e gjatë të disidencës në Rusi, ku lufta për drejtësi dhe liri shpesh ka qenë e shënuar nga represioni dhe sakrifica. Nga figurat si Dhjetoristët e shekullit 19, që përpiqeshin të reformonin perandorinë ruse, te disidentët sovjetikë si Andrei Sakharov dhe shkrimtarët bashkëkohorë që vazhdojnë të sfidojnë status quo-në, disidenca në Rusi është një traditë e thellë, e ushqyer nga një dëshirë e palëkundur për ndryshim dhe përmirësim shoqëror.
Veprat e Varlam Shalamovit, veçanërisht “Tregimet e Kolymas”, japin një zë për vuajtjet dhe qëndrueshmërinë përballë opresionit sovjetik, një jehonë e errët e përvojave të Navalnyt. Shalamov shkruan me një qartësi brutale mbi gjendjen njerëzore në kampe të punës, një kujtesë e dhimbshme se lufta kundër padrejtësisë në Rusi shpesh ka qenë një luftë për mbijetesë në vetvete. Zhdukja e Navalnyt ka nxjerrë në pah edhe solidaritetin ndërkombëtar përballë autoritarizmit.
Qeveritë, organizatat e të drejtave të njeriut dhe qytetarët në të gjithë botën kanë shprehur mbështetjen e tyre për çështjen për të cilën luftoi Navalny, duke nënvizuar universalitetin e luftës për drejtësi dhe demokraci. Ky solidaritet ndërkombëtar pasqyron një njohje se, pavarësisht dallimeve kulturore dhe politike, aspiratat për liri dhe dinjitet njerëzor janë universale. Duke reflektuar mbi të ardhmen e Rusisë post-Navalnyt, është jetike të njohim se trashëgimia e tij shkon përtej vetë personit të tij. Ai ka frymëzuar një gjeneratë të re të rusëve për të kërkuar të drejtën e tyre për një qeverisje transparente dhe përgjegjëse.
Siç thekson Masha Gessen, lufta për demokraci në Rusi është larg përfundimit, por trashëgimia e Navalnyt ofron një kapitull vendimtar në këtë histori të vazhdueshme. Vdekja e Alexei Navalny përfaqëson një moment kyç në historinë bashkëkohore të Rusisë, duke reflektuar sfidat e thella me të cilat përballen ata, që kërkojnë të sfidojnë pushtetin autoritar dhe shpresën e vazhdueshme për një të ardhme më demokratike. Duke u mbështetur në letërsinë dhe historinë e pasur ruse, si dhe në solidaritetin ndërkombëtar, mund të gjejmë kontekstin dhe frymëzimin për të kuptuar dhe vazhduar luftën për drejtësi dhe liri që Navalny përfaqësoi.
Trashëgimia e tij tragjike dhe frymëzuese njëkohësisht, na kujton se lufta për demokraci është një përgjegjësi e përbashkët dhe një sfidë e vazhdueshme. Trashëgimia e Navalnyt dhe lufta e tij për një Rusi më të lirë dhe më të drejtë mbeten një dritë shprese, jo vetëm për rusët, por për të gjithë ata që vlerësojnë lirinë dhe dinjitetin njerëzor në mbarë botën.
*Student i Universitetit PanthéonSorbonne, specializuar gjithashtu në Marrëdhëniet Ndërkombëtare në Shkollën Kombëtare të Administratës Publike (École Nationale d’Administration – ENA) në Francë.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
