ARISTIR LUMEZI/ Kreu i Institutit kundër Krimeve të Komunizmit, Agron Tufa, sqaron se objekti i punës së këtij Instituti e lejon që të zbulojë dhe krimet e bëra nga komunistët gjatë Luftës Nacionalçlirimtare.
Në një intervistë për gazetën “Panorama”, Tufa shprehet se janë të vërtetuar nga arkivat komuniste 265 drejtues të Luftës, që kanë kryer krime gjatë periudhës së Luftës. Sulmin ndaj tij nga disa persona publikë, Tufa e lidh me faktin që Instituti ka kërkuar nga institucionet publike evidentimin dhe largimin nga puna të të gjithë ish-punonjësve të ish-Sigurimit të Shtetit, por shpreh keqardhje me ambasadorët e huaj në Tiranë, të cilët nuk kanë bërë asnjë reagim ndaj sulmeve publike që janë bërë ndaj tij prej gati një muaji.
Ju sot keni bërë një padi penale në Prokurorinë e Tiranës, cili është objekti i padisë dhe ndaj kujt?
Unë depozitova sot (dje) një padi penale, e cila drejtohet kundër deputetit socialist Spartak Braho dhe pigonëve të tij në sulme të pandërprera prej 24 ditësh ndaj meje dhe Institutit ndaj Krimeve të Komunizmit. Të tjerët janë ish-deputeti dhe ambasadori Shaqir Vukaj, Sevo dhe Fatos Tarifa, bejtexhiu Arben Duka dhe Sabit Brokaj, të cilët kanë hedhur teza nga më të ndryshmet shpifëse, që arritën në formën e një fryme të egër të linçimit publik, duke më akuzuar herë si nazist e herë si fashist e herë si kolaboracionist, duke më karikaturuar si Betino Musolini etj., etj.. Në këto kushte, unë ndoqa rrugën ligjore, duke iu drejtuar drejtësisë, edhe nisur nga një këshillë që deputeti Taulant Balla ma sugjeroi në Kuvend, gjatë një mbledhjeje me institucionet e pavarura. Unë nuk jam anëtar i asnjë partie politike, drejtoj një institucion të pavarur, që rregullohet me ligj nga Parlamenti dhe puna e këtij institucioni është shkencore, bazuar në arkivat e PPSH-së dhe ato që thuhen nuk i kemi shpikur ne, por i ka thënë Partia e tyre e dashur dhe nuk mund të hidhet poshtë e gjithë vepra shkencore me një opinion. Bashkë me atë penale, unë kam bërë dhe një padi civile dhe çdonjëri prej fregatës sulmuese të Brahos, të marrë bashkërisht, edhe një nga një, kushton 1 lek. Ndërsa për dëmin moral, ajo është vepër penale dhe do të shohim se si do ta trajtojnë të ashtuquajturat organet tona të drejtësisë së re.
Debati ka lindur nga një listë me emra të personave që kanë kryer krime gjatë Luftës. I qëndroni kësaj liste?
Po pikërisht, u mor në shqyrtim një libër i studiuesit Çelo Hoxha, “Krimet e komunistëve gjatë Luftës” dhe u shkëput një listë nga një studim prej 350 faqesh. Ajo gjithashtu u manipulua duke thënë, jo lista e përgjegjësve për krimet, që ka një hyrje, por u morën thjesht emrat, cullak, pra të zhveshur dhe u tha që këta janë shpallur kriminelë prej Institutit tonë. Ne asgjë nuk e kemi sajuar, çdo gjë është e provuar, janë 15-20 pasardhës të familjeve të personave në këtë listë, që i kemi sqaruar. Por ky ishte vetëm fillimi, gjithçka që rrodhi më pas ishte një gjueti shtrigash, përpjekje për të më bërë kokë turku dhe në këto kushte, unë nuk kam si mbrohem përveçse me drejtësinë. Problemi është se e gjithë kompania e komunistëve kanë një hall shumë të madh, ata nuk përballojnë dot krimet që kanë bërë. Unë jam munduar që t’u vë një pasqyrë përpara, por ata nuk janë dakord me pasqyrimin e tyre dhe ky është problem krejtësisht i tyre. Unë krahas fjalës, i kam treguar dhe dokumentin kokës. Nga ana e tyre, ka pasur vetëm shpifje dhe akuza dhe asgjë të vërtetë.
Një nga argumentet e atyre që ju kanë sulmuar është objekti i Institutit tuaj. A ka dalë Instituti nga objekti i tij i studimit, e jeni marrë ju dhe me krimet e periudhës së Luftës, apo jeni fokusuar vetëm pas vitit 1945?
Kjo është një tjetër shpifje, sepse unë nuk mbaj mend qoftë dhe një çerek të vërtete ta kenë thënë deri tani. Ata e dinë shumë mirë ligjin dhe objektin e studimit të Institutit tonë. Objekti i punës së Institutit është “krime të komunizmit, quhet tërë periudha nga data 29 nëntor 1944 deri në 8 dhjetor 1990 si dhe periudha para nëntorit 1944 deri kur nisi konsolidimi i rrugëtimit të PKSH-së”. Pra, ne jemi krejtësisht brenda objektit. E thashë dhe më sipër, që arkivat nuk i kemi krijuar ne, por shteti diktatorial dhe ne punojmë me to dhe aty rezulton se ndër 70 mijë partizanë, 265 prej tyre janë përgjegjës për krime. Mund të dalin më vonë dhe emra të tjerë.
Ju i qëndroni kësaj liste?
Po, i qëndrojmë, sepse për çdonjërin prej tyre është e vërtetuar. Ne kemi gjetur letërkëmbime mes LANÇ-it dhe udhëheqësve të ndryshëm, Enver Hoxhës dhe të tjerëve dhe aty na rezulton gjurma e krimit. Krim nuk konsiderohet vetëm rasti i Mehmet Shehut që pushkatoi me dorën e tij 65 fshatarë në Matjan të Lushnjës, por krim quhet edhe nëse ti bën pengmarrje të fshatarëve për t’i çarmatosur, nëse ti grabit sasi të ushqimit të drithërave të fshatarëve, apo u djeg shtëpitë dhe kjo ka vazhduar nga viti 1943 pas Konferencës së Mukjes, kur PKSH shpalli formacionet e tjera antifashiste si armike, e deri në vitet ’45-’46, kur megjithëse Shqipëria ishte çliruar, ishte po kjo ushtri që operonte në veri kundër shqiptarëve, kundër kryengritësve të Kelmendit dhe Dukagjinit. Atje nuk kishte armik të huaj, por kishte shqiptarë kundërshtarë.
Të gjitha këto veprime kanë dokumente, kanë lënë gjurmë?
Sigurisht që dokumentet e shtetit, për vetë logjikën normale nuk ka raportime apo procesverbale për torturat dhe represionet që janë bërë, por, ku ka pasur gjurmë, janë hedhur në libër me argumentet se përse ky person quhet kriminel lufte. Shumica e tyre kanë qenë sehirtarë të këtyre krimeve dhe kurrë nuk e kanë kallëzuar atë. Por kemi raste kur vonë, vetë Partia i dënoi këta komisarë dhe komandantë të luftës, si rasti i Kadri Hazbiut, brenda Partisë, kanë dalë kur kanë treguar krimet që ata kanë bërë në luftë para 30 vjetësh. Për këtë askush nuk mund të kërkojë fakte më flagrante. Asnjë prej historianëve të majtë, që janë shumë më afër frymës së Spartak Brahos, nuk e mohon këtë gjë. Por këta duan akoma të na thonë se Partia është ar i pastër, çelik, çdo gjë që është bërë ka qenë e lavdishme, por moscenimin ne si gjeneratë e kemi tejkaluar tashmë dhe ne jetojmë me Europën, ndërsa këta jetojnë akoma me mitin Enver Hoxha. Na ndajnë dy civilizime përjashtuese.
Pas deklaratës së parë të zotit Braho, ju jeni shprehur se ndiheni të rrezikuar. Pas gjithë këtyre publikimeve ndaj jush, ky rrezik është më evident?
Sigurisht që ndihem. Unë jam një qytetar normal dhe bazoj të gjithë ekzistencën time të vërtetueshme mbi deklarime, libra e botime. Dihet shumë mirë se ku unë firmos për të jetuar. Në këtë rast unë ndeshem me segmente që e kanë dëshmuar që janë kriminelë, që pasuritë e tyre janë të pafundme, të mbushur me precedentë penalë, ndeshem me një frymë yshtje popullore, që në emër të marrëzive që kanë vrarë në të gjitha kohërat, gjendem i kërcënuar. Kryetari i Parlamentit, Gramoz Ruçi, na mbajti në një mbledhje për 2 orë fjalim, duke na thënë që të zbatojmë në punën tonë ato detyra, kritere dhe standarde për hyrjen sa më shpejt në BE. Por, që në fakt këto fyerje dhe linçime publike, a përfshihen në standardet europiane që na kërkohen?! Unë fëmijët i kam në kopshte dhe shkolla dhe këtë stres e kalojnë zakonisht mamatë, sepse unë jam gjithë ditën në punë. Është një stres i paparë, sepse nuk ndeshem me arsye normale. Por nuk e kam në karakterin tim të braktis fushën e betejës për shkak të këtyre presioneve, apo të kthej shpinën dhe të hesht. Është shumë vonë të ma mbyllësh mua gojën. Kërcënimet janë të formave të ndryshme, bombardime me sms, me anonime, kërcënime halabakësh në rrugë, apo nga dritaret e makinave. Por kjo më shkakton një gaz të paparë sepse është matës i nervozizmit. Por në origjinë të këtij konflikti qëndron raporti vjetor i Institutit, i cili është miratuar nga Komisioni Parlamentar i Ligjeve dhe po hezitohet të kalojë në Parlament.
Përse kësaj radhe shpërtheu ky debat?
Unë mendoj se kjo ka lidhje me segmente të shqetësuara në PS, për mendimin tim, janë segmente të pareformuara, por nuk dua të bëj mendimtarin politik. Duket qartë nga produkti ligjërimor që ata janë enveristë si Spartak Braho, të cilit ia kam faktuar që ka qenë njeri që ka dënuar minorenë me dënime politike, kur minoreni nuk ka të drejtë të votojë, ka dënuar me pushkatim dhe jo një, por disa. Paradoksalisht, të nesërmen e këtij faktimi, ai më quan mua vrasës. Por përtej kësaj, ka diçka që i shqetëson, në raportin vjetor kapitulli për ish-Sigurimin e Shtetit, i cili është shumëfishuar llahtarshëm vitet e fundit dhe ka një tejngopje të institucioneve të pavarura, të administratës me ish-punonjës të Sigurimit të Shtetit. Madjem edhe vetingu që po bëhet po kryhet nga njerëz që kanë qenë ish-sigurimsa.
I keni emrat e tyre, kur do bëhen publikë?
Unë nuk jam prirur të merrem me emra të veçantë. Shqetësimi im ligjor, institucional dhe qytetar ka qenë që ekzistenca kaq e madhe e ish-Sigurimit të Shtetit në administratën publike duhet trajtuar ligjërisht. Me të drejtën që më jep ligji, unë kam nisur një operacion ligjor, duke u dërguar një kërkesë, të arsyetuar dhe të mbështetur në nenet përkatëse, institucioneve të pavarura, të varura, qendrore dhe lokale si dhe 61 bashkive të vendit, që të na informojnë mbi ekzistencën në strukturat e tyre të ish-punonjësve të ish-Sigurimit të Shtetit. Ne e kemi përcaktuar në ligj se çfarë nënkuptojmë me Sigurimin e Shtetit: Një polici politike që ka përndjekur, vrarë, që ka përpiluar lista popullatash për t’i zhdukur, pra, platforma genocidiale. Pra ish-sigurimsat nuk kanë më vend në administratën e sotme publike demokratike, është një frymë përjashtuese. Edhe në kuptimin e arsimimit, ai nuk duhet të funksionojë më.
A morët përgjigje për kërkesën tuaj?
Ne u ndeshëm në rezistencën e fortë të tyre, pra, me mosdashjen për t’iu përgjigjur kësaj kërkese. Në mënyrë të kundërligjshme institucionet refuzuan të japin informacion. Por patëm disa institucione, si Kryeministria dhe disa bashki apo institucione të pavarura, që iu përgjigjën në mënyrë korrekte kërkesës tonë. Na i dhanë me emra të plotë, pozicionin që mbajnë në institucion dhe vitin kur kanë mbaruar shkollën e lartë të Ministrisë së Punëve të Brendshme, profili Sigurim. Pra, ra alibia se nuk na takon ne si institucion ky informacion, apo sepse është sekret, sepse sekret nuk janë diplomat e shkollës së lartë në asnjë epokë. Vetëm një institucion, Policia e Shtetit ka 519 ish-sigurimsa në radhët e saj, që kanë punuar oficerë operativë etj., etj.. Këtë paragraf unë e kam përfshirë në raportin tonë vjetor dhe kjo duket se ka shqetësuar shumë deputetin Braho sepse ka qenë i përfshirë në aparatin e dhunës së diktaturës komuniste. Paralel me Brahon, ne kemi pasur një asistencë dokumentesh ligjore për një kallëzim penal nga një prej drejtorëve më mizorë të burgut politik të Qafë Barit, Edmon Caja. Po ta vini re, në sulmin që më bëhet mua, sa herë lodhen personazhet si Braho apo Tarifa, del Edmond Caja për të vazhduar sulmin ndaj meje dhe Institutit. Ja, këta janë kundërshtarët e mi. Unë mendoj se nëse mbyllim gojën, do t’u lemë brezave një trashëgimi të shëmtuar dhe kjo nuk është e drejtë. Unë i kam kërkuar kryetarit të Kuvendit, Gramoz Ruçi, që t’i tërhiqet vërejtje deputetit Braho për fyerje dhe denigrime nga ana e një deputeti bërë drejtuesit të një institucioni të pavarur. Përgjigja e tij ka qenë se “unë nuk jam kujdestar konvikti që të thërras rojen”. Kur ai flet nga salla e Parlamentit është tjetër, por kur del në gazeta, unë i jap përgjigjen që ai meriton siç ishte padia penale. Por ka një mosdashje për ta marrë seriozisht këtë gjë pa hyrë në kompetencat që ata kanë, unë po i konsumoj të gjitha shkallët në respekt të ligjit dhe është një luftë e gjatë sepse dikush do të të linçojë publikisht dhe të të përshtyjë në lirinë tënde që ta garanton Kushtetuta dhe këtë unë do ta mbroj.
Cili ka qenë qëndrimi i ndërkombëtarëve, ambasadorëve, të cilët herë pas here kanë treguar ndjeshmëri ndaj periudhës së komunizmit?
Kanë heshtur si peshq. Në Shqipëri ka një mision vëzhguesish dhe për mendimin tim kjo heshtje është në turpin e tyre. Ne shpesh i marrim brenda mitologjive përfaqësuesit e huaj, por ne e dimë se ka plot prej tyre që vijnë në Shqipëri dhe aplikojnë ndaj nesh standarde si të ishim vende postkoloniale. Nuk kanë bërë asnjë reagim, edhe pse linçimi im publik ndodh prej 24 ditësh rresht. Është për t’u çuditur se disa prej ambasadorëve merren me të kaluarën dhe kjo është pasqyra se çfarë marrëzie janë ata. Më vjen shumë keq për nivelin e tyre kaq të mjerueshëm. Deri më sot, nuk kemi pasur asnjë reagim dhe besoj se ata veprojnë brenda kornizave të një konformizmi të thellë dhe të turpshëm me qeverinë apo me segmente të qeverisë. Ndërgjegjja e tyre nuk është aspak europiane. Mbase, ata presin që tragjedia të ndodhë që të flasin dhe mbajnë qëndrime, sikundër ka një hezitim të madh të aktorëve publikë. Mbështetja ime ka qenë shumë bujare dhe e madhe nga shtypi, ndonëse ndaj shtypit janë aplikuar të gjitha llojet e racizmave, kjo nuk vërtetohet. Media e përcjell mesazhin e saj ashtu siç duhet, në mënyrë shumë civile. Por shteti nuk reagon me institucionet e veta, për turpin e Avokatit të Popullit apo Kryeprokurores Arta Marku. As opozita nuk reagon, asnjë fjalë.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
