Gjatë luftës në Kosovë më shumë se 20 vjet më parë, Fahrije Hoti u dëbua nga fshati i saj.
Kur ajo u kthye muaj më vonë, burri ishte zhdukur dhe shtëpia nuk ekzistonte më. Ajo nuk ishte vetëm në këtë rast. Kishte papritur 140 vejusha në Krushe të Madhe dhe më shumë se 500 fëmijë pa baba, viktima të një masakre nga forcat serbe.
Pjesa tjetër e historisë tregohet në “Zgjoi”, një film me tre çmime fitues në Festivalin e fundit të Filmit Sundance në Shtetet e Bashkuara. Ai tregon historinë e luftës së dyfishtë të një gruaje përballë zisë dhe diktatit shoqëror për mënyrën se si duhet të sillet një e ve.
“Filmi më ktheu 20 vjet mbrapa,” tha Fahrije Hoti, tani 51 vjeç, për AFP në fshatin bujqësor në jug të Kosovës, ku ajo ende jeton.
“Filmi nuk ka të bëjë me mua, ka të bëjë me të gjitha gratë shqiptare të Kosovës, është historia e të vejave.”
Shkruar nga regjisorja kosovare Blerta Basholli, filmi portretizon luftën e Fahrijes, e luajtur nga aktorja Yllka Gashi, për të mbështetur dy fëmijët e saj me mjaltin e bletëve.
Por ajo është alergjike, kosheret e ndërtuara nga burri i saj i ndjerë nuk po prodhojnë sa duhet. Fahrija bashkohet me gratë e tjera vejusha të fshatit për të prodhuar ajvar.
Ky krem me speca të kuq që gjendet nëpër tryeza në Ballkan është rezultat i një procesi të mundimshëm të pjekjes së perimeve për të hequr lëkurën përpara se t’i ziejë në tenxhere.
Por vejushat përballen me armiqësi nga burrat në ekran si në jetën reale.
“Njerëzit thanë që puna jonë ishte të qëndronim në shtëpi dhe të kujdeseshim për fëmijët. Ishte e paimagjinueshme të drejtoje një biznes siç bëmë ne,” kujton Fahrija.
Ata u mbushën me ofendime për faktin e thjeshtë të shkuarjes në punë, për më tepër në timonin e një makine.
Ajo mund t’i ishte nënshtruar presionit shoqëror dhe dhimbjes për të mos ditur asgjë për burrin e saj, i cili është një nga 1,600 viktimat e luftës (1998-99) ende i zhdukur sot.
Por ajo nuk u dorëzua dhe me forcën e duarve të saj krijoi një biznes që u bë një nga punëdhënësit kryesorë në Krushë.
Nga pesë vejusha në fillim, ajo tani punëson deri në 60 persona gjatë sezonit të specave, pothuajse të gjithë gra.
Kooperativa e cila mban emrin “Krusha” dhe gjithashtu prodhon perime turshi, ka marrë ndihmë nga donatorë ndërkombëtarë, përfshirë Bashkimin Evropian.
Falë diasporës shqiptare, ajo eksporton në Francë, Itali, Gjermani dhe madje edhe në Shtetet e Bashkuara.
Suksesi është i tillë që nuk ka mbetur asgjë për tregun lokal, vazhdon Fahrija.
Blerta Basholli, 38- vjeçe, e cila studioi kinemanë në New York, dëgjoi për problemet e Fahrijes në shtypin kosovar rreth dhjetë vjet më parë. Pas kthimit në Kosovë në 2011, ajo u takua personalisht me të venë.
“Unë doja ta inkurajoja atë për atë që kishte bërë. Por unë përfundova të jem personi i inkurajuar sepse sinqerisht, ajo nuk kishte nevojë për inkurajimin tim,” i tha ajo AFP.
Duke shumëzuar intervistat për të kuptuar historinë e saj, ajo përfundon duke shkruar një skenar, duke marrë fonde nga burime kosovare, shqiptare, zvicerane dhe maqedonase.
Kur “Zgjua” u vlerësua me Çmimin e Jurisë së Madhe dhe atë të spektatorëve në veçanti, regjisori ia kushtoi atë “të gjitha grave që kanë vërtet nevojë për zërin e tyre për t’u dëgjuar, në Sundance dhe kudo në botë”.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
