Të ushqyerit ka një ndikim të madh në shëndetin fizik dhe mirëqenien e të moshuarve. Një dietë e ekuilibruar mirë luan një rol tejet të rëndësishëm për të qëndruar të shëndetshëm, teksa vitet kalojnë dhe mosha bën të veten. Mund t’ju ndihmojë që veçse të mbani një peshë të shëndetshme, të merrni lëndët ushqyese që ju nevojiten dhe mbi të gjitha të ulë rrezikun për sëmundjet kronike, siç janë sëmundjet e zemrës, diabeti, artriti etj.
Shumë njerëz mund të mos e kuptojnë që nevojat për ushqim ndryshojnë në varësi të moshës së një personi. Ashtu si fëmijët e vegjël kanë nevoja të ndryshme dietike në raport me adoleshentët, edhe nevojat ushqimore për njerëzit e moshuar janë shumë më të ndryshme në raport me 40 apo 50-vjeçarët.
Dietologia Blerina Bombaj na njeh me rëndësinë e ushqimit në moshën e tretë, duke treguar në mënyrë të detajuar produktet që ju vijnë në ndihmë, nisur nga problemet më të shpeshta shëndetësore, me të cilat përballet kjo kategori.
Parafytyroni për një moment veten tuaj në moshën 60, 75 ose edhe 90 vjeç. A dukesh fizikisht i shëndetshëm dhe në formë? A mund ta shohësh veten duke shëtitur buzë detit me miq, duke hedhur një top me fëmijët e vegjël? A mund të ngjitësh shkallët e një supermarketi? Më e rëndësishmja, a po e shijon jetën? Nëse je me fat, do e shijosh pleqërinë në shëndet të mirë. Nëse bën zgjedhjet e duhura ushqimore dhe aktivitetin fizik, prioritet në jetën tënde, ke shumë më tepër shanse të gëzosh shëndet dhe mirëqenie edhe në vitet e moshimit.
Por cili është roli i ushqimit në plakje dhe si mundet të ngadalësohet ajo nëpërmjet ndryshimeve të mënyrës së jetesës dhe ambientit? Moshimi është një proces natyral i pa evitueshëm, i programuar në genet tona që në gjenezë. Por njeriu mund ta ngadalësojë atë duke ngrënë ushqime të ushqyeshme, të pastra dhe të larmishme, si dhe duke u ushtruar fizikisht rregullisht. Faktikisht, 70-80% e një jetëgjatësie mesatare të njeriut varet nga zakonet që lidhen me shëndetin, genet përcaktojnë vetëm 20-30% të saj. Ushqimi i mirë, jo vetëm që dhuron shëndet dhe mirëqenie fizike, por gjithashtu përmirëson cilësinë e jetës pa më të voglin dyshim.
SI TË USHQEHEMI NË MOSHËN E TRETË
Përcaktimi i një menyje ideale për moshën e tretë është mjaft e vështirë, për faktin se të moshuarit kanë nevoja të ndryshme në varësi të statusit të tyre shëndetësor. Megjithatë, më poshtë po rendisim nevojat thelbësore dhe problematikat më të përhapura të kësaj popullate në lidhje me ushqimin.
SA KALORI I NEVOJITEN NJË TË MOSHUARI
Në moshën e tretë, nevojat në kalori ulen, sepse trupi ka më pak muskuj, hormonet e tiroides bien dhe ka një ritëm metabolik më të ngadaltë. Përveç kësaj, në këtë moshë njeriu është më i plogësht dhe i ka lëvizjet e kufizuara, edhe pse nuk duhet që të ndodhë kështu. Kjo do të thotë që konsumi i ushqimit duhet të jetë më pak, krahasuar me një pesëdhjetëvjeçar.
USHQIMET QË GARANTOJNË NJË PLEQËRI TË SHËNDETSHME FORCONI IMUNITETIN
Konsumi i përditshëm i një burimi të proteinave me vlerë të lartë biologjike, por pa yndyrë, si veza, peshku, mishi i shpendëve ose mishi i kuq pa dhjam, është i një rëndësie të veçantë. Këto ushqime janë të domosdoshme për të mbrojtur masën muskulore dhe për të prodhuar qelizat e sistemit imunitar. Veçanërisht, të moshuarit nën peshë duhet të plotësojnë patjetër nevojat ditore në këto ushqime. Një mënyrë është edhe marrja e tyre në formë të lëngshme si p.sh., kos, banane dhe proteine qumështi të fruluara.
KUJDESUNI PËR APARATIN TRETËS
Ushqimi duhet të jetë i mjaftueshëm në karbohidratet e duhura, në mënyrë që trupi të mos shpenzojë proteinat për glukozë. Ushqime si fasulet, zarzavatet, drithërat dhe frutat janë gjithashtu të pasura në fibra, gjë që garanton edhe mbarëvajtjen e zorrëve dhe parandalon kapsllëkun, një problem shumë i përhapur në moshë të madhe. Kujdes, konsumi i ushqimeve me fibra duhet të shoqërohet me sasi të mjaftueshme uji, përndryshe kemi efektin e kundërt nga i dëshiruari.
MBRONI ZEMRËN
Ashtu sikurse edhe me moshat më të reja, konsumi i yndyrës duhet të jetë i pakët – sa për të përmirësuar shijen dhe për të mos rritur rrezikun e arterosklerozës. Por lloji i yndyrnave është akoma më i rëndësishëm. Ato më të preferuarat janë yndyrnat bimore si vaji i ullirit, avokado, arrat, tahini dhe të peshqve të kaltër.
KONTROLLONI VITAMINËN B12
10 deri në 30% e të moshuarve vuajnë nga gastriti atrofik, të cilët janë të rrezikuar nga mungesa e vitaminës B12, pasi nuk arrijnë ta përthithin atë nga ushqimi. Duke marrë parasysh pasojat shkatërrimtare që mungesa e vitaminës B12 sjell, si anemia dhe dëmtimi i parikuperueshëm neurologjik, marrja e saj e mjaftueshme dhe monitorimi i vazhdueshëm është tepër i rëndësishëm. Ushqimet që e përmbajnë, janë vetëm ato me origjinë shtazore si pula, peshku, bulmeti, veza dhe mishi. Nëse përthithja nga ushqimi është e cenuar, marrja e vitaminës B12 duhet të bëhet nëpërmjet suplementeve.
DILNI NË DIELL
Mungesa e vitaminës D është një problem serioz për moshën e tretë. Burimi i kësaj substance të domosdoshme është kryesisht dielli dhe shumë pak ushqimi. Përveç faktit që të moshuarit dalin shumë pak në diell, aftësia e lëkurës së tyre për të prodhuar vitaminën D ulet. Për këtë arsye, në moshë të madhe duhet marrë suplement i vitaminës D në më të shumtën e rasteve, për të siguruar forcën muskulore dhe kockore. Për moshat 51 deri në 70, nevojiten 15 mikrogram në ditë, ndërsa mbi 71 vjeç, rekomandohet një dozë prej 20 mikrogramësh në ditë.
PINI QUMËSHT
Qumështi i freskët është burimi më i mirë për të marrë sasinë e nevojshme të kalciumit dhe për ta përthithur atë. Laktoza që gjendet te qumështi, ndihmon në përthithjen e këtij minerali, mungesa e të cilit i përball të moshuarit me osteoporozë dhe fraktura. Burime të tjera të kalciumit janë djathërat e staxhionuara, fasulet, sardelet me gjithë hala dhe brokoli. Sipas rastit, suplementet me kalcium mund të jenë të nevojshme.
MOS LEJONI T’JU IKË OREKSI
Përgjithësisht, në moshë shumë të madhe, shqisa e shijimit venitet dhe oreksi vjen gjithnjë e më i pakët. Kjo mund të përbëjë rrezik në ushqyerje për këtë grupmoshë, e cila çon në dobësi dhe sëmundje. Zinku është minerali që lidhet me oreksin dhe vihet re të merret më pak seç duhet nga të moshuarit. Ushqimet e pasura në zink duhet të bëjnë pjesë të pandarë të menysë ditore, si mishi i viçit, spinaqi, farat dhe vaji i kungullit, fasulet, farat e linit, karkalecat, hudhra dhe e verdha e vezës.
KUR DUHET TË SHQETËSOHENI PËR HEKURIN
Mungesa e hekurit shfaqet më rrallë në një të moshuar të shëndetshëm. Por, në rastet e përdorimit të preparateve kundër aciditetit të stomakut, në sëmundje hemorragjike sidomos të stomakut, anemia mund të shfaqet, me pasojë dobësimin e rezistencës dhe imunitetit. Për të siguruar hekurin, mjafton konsumi 1-2 herë në javë i mishit të kuq pa dhjamë dhe konsumi i ushqimeve të pasura në vitaminë C, si agrumet, domatet, limoni, kivi dhe specat.
KUJDESUNI PËR SHIKIMIN
Një aspekt kyç në plakjen e shëndetshme është edhe ruajtja e shikimit. Kataraktet janë shumë të pranishme dhe sipas studimeve, konsumi i mjaftueshëm i antioksidantëve nga fruta-perimet mund të luajë rol parandalues shumë të rëndësishëm. Kombinimi i vitaminës C, E dhe karrotenoidëve në dietë është shumë i frytshëm. Ushqime të tilla janë karotat, spinaqi, e verdha e vezës, brokoli, kungulli i verdhë dhe vaji i linit.
QETËSONI DHIMBJET E KOCKAVE ME PESHK TË KALTËR
Konsumi i peshqve të kaltër ndikon si një qetësues kundër dhimbjeve të artritit reumatizmal. Mjafton 300 gr peshk i kaltër në jave si sardele, skubri, acuge dhe stavridh për të marrë gjithë acidet lyrore të nevojshme. Sikurse edhe në rastin e kataraktit, edhe këtu, kombinimi i vitaminës A, C dhe E nga dieta, mund të sjellë përfitime të kënaqshme në parandalimin dhe qetësimin e simptomave të artritit.
FORCONI MEMORIEN ME VAJ PESHKU
Preparati që prej dekadash jepet për fëmijët mund të jetë tejet i dobishëm edhe për gjyshet dhe gjyshërit. Vaji i mëlçisë së merlucit është një plotësues i shkëlqyer i acidit lyror DHA, i cili rezulton mbrojtës kundër dementias dhe Alzheimerit. Për më tepër, vaji i mëlçisë se merlucit përmban edhe vitaminat E, D dhe A, të cilat, siç përmendëm më lart, luajnë një rol parandalues për një sërë problemesh shëndetësore, që shfaqen me pleqërinë.
MOS HARRONI TË PINI UJË
Shumë të moshuar nuk ndiejnë nevojën për të konsumuar ujë dhe ky fakt përbën një risk serioz për dehidratim. Dehidratimi i përball të moshuarit me rrezik më të madh të infeksioneve të kanaleve urinare, pneumoni, problem të lëkurës, konfuzion dhe çorientim.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
