ROBERTA COLOMBO/ Përurimi i ekspozitës “Gruaja, Jeta, Liria”, Irani dhe gjendja femërore mes Lindjes dhe Perëndimit, projekt i kuruar nga Emanuela Dyrmishi, analiste në gjeopolitikë dhe inteligjencë, si dhe specialiste për marrëdhëniet ndërkulturore, migracionin dhe terrorizmin, u mbështetet fuqishëm nga Partia Demokratike, në konferencën e Grave të Provincës Varese.
Ngjarja sponsorizohet nga Bashkia e Vareses dhe sheh bashkëpunimin e shumë shoqatave të ndryshme lokale. Dy artistë iranianë do të ekspozojnë veprat e tyre fotografike dhe skulpturore përkatësisht: Reza Khatir dhe Paria Shahrabi. Reza Khatir, i lindur në Teheran në vitin 1951 është një fotoreporter me famë botërore, i vlerësuar me çmime, i cili ka punuar në Lindjen e Mesme në emër të agjencive dhe revistave të rëndësishme. Nga viti 1979 e deri më sot ai ka ekspozuar në galeri dhe muzetë ndërkombëtare, duke kryer kërkimet e tij personale. Paria Shahrabi, e lindur në Teheran në vitin 1979, është skulptore, e diplomuar në Dizajn Grafik dhe Komunikim Vizual.
Ajo ishte drejtore artistike për disa vite e muzeve të rëndësishme iraniane. Por inaugurimi do të jetë edhe një mundësi për debat, falë pranisë jo vetëm të dy artistëve, por edhe të Alba Bonetti, presidente e “Amnesty Italia”, Rossella Dimaggio, këshilltare e Bashkisë Varese dhe Helin Yildiz, këshilltare e qytetit. Moderuar nga drejtoresha artistike e ekspozitës Emanuela Dyrmishi, analiste në Gjeopolitikë dhe Inteligjencë dhe Specialiste në marrëdhëniet ndërkulturore, migracionin dhe terrorizmin. Synimi i ekspozitës është i lavdërueshëm dhe më i nevojshëm se kurrë: të tregojë përmes artit, gjendjen femërore në Iran, por në të njëjtën kohë të sjellë vëmendje dhe reflektim për atë të vendit tonë.
Doktoresha Dyrmishi, pse është e rëndësishme kjo ekspozitë jo vetëm për gratë e Lindjes së Mesme, por edhe për gratë perëndimore?
Ideja për këtë ekspozitë ka lindur edhe para COVID-it dhe më në fund u realizua. Gratë iraniane janë një shembull i shkëlqyer edhe për ne në këtë moment historik dhe janë një mundësi për të reflektuar edhe mbi gratë në Perëndim. Ka pasur gjithmonë protesta të grave në Iran, edhe pse tema është veçanërisht e nxehtë tani. Ne zgjodhëm ta titullojmë “Gruaja, Jeta, Liria”, si lëvizja me të njëjtin emër dhe për të nderuar vdekjen e Mahsa Amini, e cila ndodhi me protestat e vitit 2022.
Zgjedhja ra mbi dy artiste iraniane që ndajnë jo vetëm luftën për liri dhe rebelimin, por edhe zhgënjimin e shumë revolucioneve që nuk ia dolën mbanë në qëllimin e tyre. Po i referohem atij të vitit 1979, për shembull. Një vit zhgënjimi sepse kishte shpresë për një Iran më të lirë.
Nuk është rastësi, në fakt, që Emanuela Dyrmishi shpjegon se artisti Reza e ka quajtur serinë e veprave të tij “Hënat e Saturnit”: ku Saturn do të thotë një Iran rreth të cilit rrotullohen shumë hëna (refugjatët politikë që nuk kthehen dot). Në vend të kësaj, Paria Shahrabi serinë e saj të veprave e titulloi “Io”, në të cilën gruaja është protagoniste e padiskutueshme së bashku me natyrën, me të cilën ndan forcën dhe lirinë e shprehjes.
Si do të zhvillohet udhëtimi?
Është një ekspozitë e përshtatshme edhe për fëmijët dhe shkollat dhe gjithmonë do të jetë dikush që do ta drejtojë vizitën. Do të ketë gjithashtu broshura për të shpjeguar në detaje punimet. Veprat u zgjodhën për të treguar historinë e Iranit, duke treguar forcën gjeografike të lidhur me gratë. Si mali, për shembull, një metaforë për forcën. Çdo vepër ka një kuptim dhe rrëfen një udhëtim dhimbjeje: nga zhgënjimi në përpunim, nga pranimi në rilindje, në liri. Çdo vepër ka një kuptim dhe rrëfen një udhëtim dhimbjeje: nga zhgënjimi në përpunim, nga pranimi në rilindje, në liri.
Presidente Bonetti, revolucioni dhe arti kanë qenë gjithmonë thellësisht të ndërlidhura. Çfarë rëndësie ka sot arti në mbrojtjen e të drejtave të njeriut?
Arti është një mjet i rëndësishëm dhe efektiv për të mbështetur revolucionin, por për ne që merremi me këto tema, të cilat janë të vështira për t’u komunikuar dhe tretur, ai bëhet një kanal themelor komunikimi. Shpjegon Alba Bonetti, presidente e “Amnesty Italia”.
Ne flasim për këtë për të tronditur opinionin publik, për të bërë thirrje për veprim. Arti ndihmon në zhvillimin e empatisë me ata që janë të privuar nga të drejtat e tyre dhe rebelohen kundër një regjimi totalitar. Të flasësh për përdhunim ose dhunë mund të jetë e vështirë: është një gjë të shkruash një raport, është tjetër gjë të gjesh një mënyrë për t’ua treguar atë njerëzve, në një mënyrë universale; përmes artit, pikërisht ose një libri, një trillim. Këto mjete ndihmojnë për të bërë një tranzicion mendor pa të cilin indinjata nuk do të lindte. Për sa kohë që ne nuk indinjojmë, nuk mund të ndryshojmë asgjë.
A është Italia mjaft e indinjuar në këtë kuptim?
Nuk më duket se ka zënë rrënjë aftësia për të indinjuar vazhdimisht. As për dramën iraniane, as për të tjerët. As në shtëpinë tonë: Kemi problemin e feminicideve që vazhdon dhe nuk shohim kryengritje apo valë emocionale. Megjithatë, ne nuk heqim dorë nga angazhimi ynë dhe punojmë gjithnjë e më shumë për të gjetur mundësi për të rritur ndërgjegjësimin.
Përveç ndërgjegjësimit për çështjen e dhunës, çfarë duhet të ndryshojë në nivel arsimor? Çfarë kërkon “Amnesty”?
Në radhë të parë, kërkojmë zbatimin e plotë të Konventës së Stambollit, një kuadër ligjor që synon mbrojtjen e grave nga të gjitha format e dhunës. Italia e ka ratifikuar, por ende nuk e ka zbatuar plotësisht. Është një mjet i plotë, i bazuar në tri shtylla për të luftuar dhunën ndaj grave: parandalimin, mbrojtjen dhe ndëshkimin. Arsimi është i nevojshëm. Është fokusuar shumë te ndëshkimi, por ne kemi mbetur prapa në parandalimin. Duhet të çmontojmë stereotipat dhe të fillojmë sërish me edukimin e të vegjëlve.
Çfarë mund të përmirësohet?
Tema nuk është vrasësit, por fëmijët. Nëse nuk edukojmë djem dhe vajza dhe nuk përfshijmë aktivitete në kurse trajnimi që edukojnë respektin për të tjerët edhe për gjininë, nëse nuk mësojmë një vështrim kritik ndaj artit, nuk do të do të çmontojmë stereotipat. Arti dhe mitologjia klasike, të cilat janë pjesë e kulturës sonë, janë të zhytur në ngjarje në të cilat dhuna është e pranishme. Mendoni vetëm për mitet si ai i Apollonit dhe Dafinës… Historia e artit ose Kënga e V e Ferrit, që përmban historinë e Paolos dhe Françeskës, nuk mund t’u jepet fëmijëve pa përgatitje kritike.
