Mjeku urolog dhe seksolog, Kim M. Drasa rendit disa fakte me qëllim për të qetësuar qytetarët pas lajmeve se një grup me 26 shkencëtarë kanë zbuluar që COVID-19 transmetohet edhe nga ajri.
Mjeku fton qytetarët të mos e besojnë këtë teori, pasi sipas tij nëse do të ishte kështu, gjatë karantinës do ishte futur koronavirusi nga dritaret dhe oborret dhe do ishim infektuar të gjithë.
Teksa thekson se maska eshte mbrojtesja kryesore dhe sa me cilesore te jete maska, aq me e sigurte jeni, mjeku thote se qytetaret duhet te ruajne edhe distancen sociale dhe te kene kujdes me higjienen personale, sidomos te duarve.
“Koronavirusi, ka rizgjuar dhe rigjalleruar debate rreth shtrirjes me te cilin viruset e zakonshme respiratore, duke perfshire Syndromin Respirator Akut te ashper, me perhapjen me rruge respiratore nepermjet Sperklave vs Aerosole.
Sperklat jane pershkruar ne menyre klasike si nje subjekt me i madh (≥me i madh, se 5 µm) qe menjehere bie ne toke, nga forca e gravitetit, tipikisht brenda 1-2metra nga burimi, i personit qe i nxjerr.
Aerosolet jane grimca me te vogla (≤ se 5µm) qe me shpejtesi vrapojne (treten ose avullojne) ne ajer, duke lene mbrapa berthamat e sperklave, te cilat jane mjaft te vogla dhe mjaft te lehta dhe ngelin ne ajer per ore te tera (analoge me Polenin).
Per te percaktuar nese sperklat ose aerosolet predominojne ne transmetimin e SARS-CoV-2 ka implikime kritike.
Neqoftese, SARS- CoV-2 perhapet kryesisht nga sperklat respiratore atehere: 1) Vendosja e maskes; 2) Mburoja e fytyres, ose 3) Distanca 2 metra nga personi tjeter, jane te mjaftueshme per te parandaluar transmetimin e ketij coronavirusi.
Neqoftese, SARS-CoV-2 mbartet edhe nga aerosolet, te cilat mund te ngelin ne ajer per kohe te gjate, ateherë maska mjekësore eshte e papershtashme (sepse aerosols mund te penetrojne ose lundrojne rreth maskes), mburoja e fytyres mund te na japi nje mbrojtje pjeserisht (sepse kane hapesire midis mburojes dhe maskes se fytyres) dhe 2m largesi nga personi i infektuar nuk sigurojne mbrojtje nga aerosolet, te cilat ngelin pezull ne ajer ose jane te mbartura nga rrymat e ajrit.
Te dhenat eksperimentale mbeshtesin mundesine qe SARS-CoV-2 mund te transmetohet nga aerosole (keshtu quhet transmetimi nga fluturimi) madje ne mungese te procedurave te gjenerimit te aerosolit (sic jane intubimi ose ventilimi me presion te lehte, jo-invasive). Studiuesit kane demonstruar qe duke folur dhe duke u kollitur, prodhon nje miksture te te dyja sebashku si sperklave dhe aerosoleve, ne nje varg madhesish, qe keto sekrecione mund te udhetojne sebashku deri 9 metra, e cila eshte lehtesisht e mundeshme per SARS-CoV-2, te cilat qendrojne të varura ne ajer dhe “të fluturojnë” per ore te tera.
SARS-CoV-2 RNA mund te rikuperohet nga mostrat e ajrit ne spital dhe ventilimi i varfer zgjasin me shume kohen qe aerosolet te ngelin duke fluturuar ne ajer.
Shumica e ketyre,te njejtave, karakteristika kane qene demonstruar me pare per influencën dhe viruse te tjera te zakonshme respiratore.
Keto te dhena tregojne teorine e zakonshme per mendesinë e transmetimit me baze aerosoli per SARS-CoV-2. Mirepo, ne kete rast se cfarë eshte me pak e qarte “është shtrirja me te cilen keto karakteristika te çojne drejt infeksionit.”
Duke demonstruar rastin qe duke folur dhe duke u kollitur mund te gjenerohen aerosole ose qe ajo bene te mundur per te rimarre RNA viral prej ajrit nuk mund te provoje transmisionin baze-aerosoli. Te dhenat mbishkallen e infeksionit dhe transmetimit ne popullate gjate jetes ditore te perditeshme, jane te veshtira per tu pajtuar me transmetimin me baze aerosoli me rreze te gjate. Se pari, numri i riprodhimi per COVID-19 perparase te merreshin masa per te zbutur perhapjen e tij ishte percaktuar me qene rreth 2.5; duke kuptuar qe cdo person me COVID-19 infektonte mesatarisht 2-3 njerez. Ky numer riprodhimi eshte i njejte me Influenzen dhe krejt ndryshe prej atyre viruseve, te cilet jane te njojtur mire se perhapen via aerosols sic eshte Fruthi, i cili ka nje numer riprodhimi deri 18 persona. Duke pasur parasysh qe shumica enjerezve me COVID-19 jane kontagios per rreth 1 jave, numri riprodhimit 2-3 eshte krejt i vogel, duke pasur parasysh numrin e madhe te nderveprimit, turmave, dhe kontakteve personale qe pjesa me emadhe e njerezve kane ne rrethana normale, brenda nje periudhe 7 ditore. Ose shumica e SARS-CoV-2, te cilet kerkojne te shkaktojne infeksion eshte teper me e madhe se fruthi ose aerosols nuk jane modeli dominant i transmetimit te COVID-19.
Ne menyre te ngjashme, shkalla sekondare e sulmit per COVID-19 eshte e ulet.Seria e rasteve qe kane patur kontakt te ngushte me personat e konfirmuar me COVID-19 kane raportuar qe vetem rreth 5% e kontakteve kane rezultuar se u infektuan. Mirepo, bile kjo shkalle e ulet sulmi nuk eshte perhapur barabarte midis personave me kontakt te ngushte por ndryshon ne varesi te kohe zgjaties dhe intensitetit te kontaktit. Rreziku eshte me i larte midis antareve te familjes, ne te cilen shkalla e transmetimit varion midis 10% dhe 40%. Afersia por me kontakt me pak te qendrueshemsic eshte ngrenia e nje vakti eshte e shoqerume me sulm sekondare rreth 7%, ndersa nderveprimi kur jeni duke bere shoping eshte shoqeruar me sulmi sekondar, me shkalle 0.6%.
Shkalla e sulmit sekondare midis punonjesve te shendetit publik, te cilet pa e ditur se po kujdesen per nje pacient me COVID-19, ndersa jane vetem me maske ose qe nuk po perdorin asnje mase mbrojtese personale eshte githashtu i larte. Studimet sygjerojne me pak se 3% (dhe me pak punonjes shendetsie qe ishin dokumentuar ne kete studim te transmetimit ishin shoqeruar me procedura te gjenerimit-aerosol ose ekspozimi i zgjatur me maska te papershtashme per fytyren).
Njerezit e infektuar me COVID-19 mund te prodhojne te dyja sebashku si sperkla dhe aerosols, me baze te vazhdueshmepor pjesa me e madhe e ketyre nxjerrjeve nuk jane infektuese per popullin. Ky shembull duket me konsistent me sekrecionet qe bien menjehere ne toke, brenda nje rreze te ngushte te personit te infektuar, me mire se sa virusi i ngarkuar me aerosolet, te cilat qendrojne te varura ne ajer ne nivelin e fytyres per ore te tera, nga ku ato mund te thithen (inhalohen) nga ndonji person qe eshte afer. Nje perjashtim mund te jete ekspozimi i zgjatur perballe nje personi te infektuar, ne nje hapesire me ventilim te varfer qe lejon, perndryshe, shuma te parendesishme te aerosoleve te ngarkuara me viruse.
Ithtaret elinjes, grupimeve, mire dokumentuar, tetransmetimit me baze -aerosoli infeksionit midis grupimit te pjesemaresve, pronareve te restoranteve, dhe punonjesve te zyrave, Ju kerkohet seriozitet per ndarjen e hapesirave te mbyllura te tyre dhe te shtepise. Mirepo, bazuar ne numrin e infektimit nga SARS-CoV-2, keto evente duket sikur me qene perjashtim sesa rregull. Permeteper, ajo eshte e veshtire per te percaktuar ne retrospective te gjithe nderveprimin potencial:”person ndaj person”, e cila mund te kete ndodhur perpara, gjate, ose edhe menjehere mbas ndjekjes se ketyre eventeve. Kapaciteti potencial i virusit per tu perhapur gjeresisht dhe me shpejtesi midis grupimve te ngushta, brenda ambienteve te mbyllura via mekanizmave te shumte, nuk do te mund te nençmohet. Eksperimentet duke perdorur etiketa label, treguan qe viruset mund te perhapen prej nje takimi te vetem, dore me dore (kontaminohesh) ose duart e nje personi te infektuar drejt njerezve dhe pajisjeve ne te gjithe zyrat e nderteses, brenda disa oreve. Keto perjashtime jane gjithashtu speculative dhe nuk perjashtojne mundesine e transmetimit baze-aerosol, vecanerisht ne hapesira me ventilim te varfer por sigurone alternative potenciale per te shpjeguar, per keto grupime.
Ndoshta nje numer i madh instrumentash mates,te rendesise relative, te aerosoleve vs sperklave jane studiuar mbi efektivitetin relative te mbrojties respiratore, duke synuar aerosolet vs sperklave. Neqoftese viruset respiratore jane predominant ne perhapjen me rruge aerosols atehere maskat respiratore N95 dhe ekuivalentet e tyre do te jene me teper mbrojtese sesa vetem maskat mjeksore.
Te dyja sebashku, maskat respiratore N95 dhe maskat mjeksore jane mbrojtese, pa diskutim, krahasuar me jo perdorim te asnji lloj maske. Gjithashtu, 9-10 studime ne kete randomized-meta-analize, perfshine SARS coronavirus 1 dhe virusi i Syndromes respiratore i Lindjes Mesme sesa SARS-CoV-2. Per te eksploruar rreth efektivitetit te mbrojties respiratore per SARS-CoV-2 prej viruseve te tjere, ajo dote beje me teper sense me eksploru per te 4ter studimet qe kane krahasuar direktmaskat respiratore N95 vs Maskes mjeksore dhe zbuluan qe nuk ka diferencime midis tyre ne shkallen e konfirmimit Jo- infeksion coronavirus SARS-CoV-2 dhe infeksioneve Influenza, midis punonjesve te kujdesit shendetsor.
Te gjitha studimet tregojne qe kuptimi aktual rreth transmetimit SARS-CoV-2 eshte akoma i limituar. Nuk kate dhena te sakta eksperimentale perfekte per te aprovuar ose mos aprovuar teorine e transmetimit te SARS-CoV-2 nepermjet sperklave dhe baze-aerosol. Balanca e evidencimeve, gjithashtu, duket jo-konsistente me transmetimin e SARS-CoV-2 nga aerosolet vecanerisht ne hapesira te mire-ventiluara. Cfar kjo kupton ne praktike eshte:1) Mbajtia e 2 metra distance njeri nga tjetri; 2) Veshja e maskave mjeksore, maska me veshje te cilesise se larte ose 3) Mburoja te fytyres kur nuk eshte e mundur mbajtia e distances 2m. Keto veprime jane per mbrojtien, sebashku, duke kontrolluar burimin dhe mbrojtien respiratore, do te beje minimizimin adekuate te perhapies se SARS-CoV-2 ( plus duhet edhe higjena e shpeshte e duarve, pastrimi i ambientit, dhe rrritje sa me shume te ventilimit te shtepise).
Per te qene te sigurte, rralle jane te justifikuara ne sistemin biologjik, njerezit prodhojne sebashku edhe sperkla edhe aerosole dhe nga kjo transmetimi mund te marri vend ne nje spektrum me te gjere dhe me te gjate, dhe bile maskat medikale pelqyeshem tregojne se mund te te mbrojne edhe nga disa aerosole. Ajo, e cila eshte e pamundur per te konkluduar eshte qe transmetimi aerosol nuk mund te ndodhi kurre dhe ajo eshte perfekt e kuptueshme qe shume preferojne per te gabuar sesa te bejne kujdes (caution). Vecanerisht ne cilesimet e grupit shendetsor kur kujdesemi per pacientët te suspektuar ose konfirmur me COVID-19. Mirepo, balanca e evidencimeve te kohes sygjerojne qe transmetimi I aerosoleve me rreze te gjate veprimi nuk eshte menyra mbizoteruese e transmetimit te SARS-CoV-2.
MESAZHET FINALE:
(1)MOS u trembni nga ky gjoja “zbulim” i 26 studiuesve se: * SARS- CoV-19, transmetohet nga ajri (Aerosoles) ???!!!!
(2)PO te ishte e vertete atehere do ishte infektuar ½ e popullsise globale. Si dhe karantina ne shtepi del “jasht loje”, se ky COVID-19 do kish hyre ne te gjitha shtepite, se dritaret e ballkonet ishin te hapura dhe ne oboret e shtepive.
(3)Faktori kohe e hedhe poshte, ne kosh, kete gjoja zbulim “I madh”.
(4)MOS mendoni sesa takove e fole me nje person te infektuar e “hengre”, pra u infektove.
(5)POR ka te beje kohe-zgjatja dhe intensiteti i bisedes pra sa me gjate te rrini duke biseduar aq me shume te rrezikuar jeni.
(6)POR mos u takoni me dhenie duarsh dhe perqafime dhe puthje ‘alla shqiptarce’ (se gjoja duhemi shume).
(7)Vazhdojne akoma 4 rregullat qe te mos infektohesh: (a) Distanca 2metra; (b) Maska; (c) Syzet (syzet jane harruar te permenden por une i kam kujtuar, gjithmone); (d) Higjena speciale per duart dhe ambientin ku jeton dhe punon.
(8) MASKA eshte mbrojtesja kryesore dhe sa me cilesore te jete maska, aq me e sigurte jeni. Maska speciale eshte N95.
(9) Lajmet per SARS-CoV-19 mos i degjoni me, ndroni stacionin tv se perndryshe do ngateroheni dhe do kaloni ne depresion.
(10) VAKSINA mos pranoni te beni, asnjehere, se jane mashtrime te rangut te larte se ajo nuk eshte vaksine por “Rrezik Jete” (CAUTION).
KONKLUZIONET FINALE:
Faktori kohe (kryesori i verfikimit te se vertetes), vertetoi ato dy konkluzione, finale, të cilat i kam deklaruar, ne analizen personale, botuar tek Panorama, ne 27 Prill. Dekaratat po i paraqes, ne ligjerate te drejte, pra ashtu sic i kam deklaruar:
(I) Perfundimisht: Njerezimi mund te dali ‘GJALLE FIZIKISHT’ dhe normal ‘MENDERISHT’ nga kjo “LUFTE e 3-te BOTERORE”, vetem duke zbatuar rregulla strikte.
(II)Qaretesisht:” Neqoftese SARS-CoV-19 nuk iken vete, kur te ngrihen temperaturat deri 35 grade Celsius, sic jane tani, atehere ky nuk eshte sic do virus ose coronavirus qe ka prekur njerzimin por eshte:”BOMBE BIOLOGJIKE”,e modeluar dhe modifikuar, ne skuta te errta dhe ka shperthyer nga nje gabim njerezor ose me e pranushme e kane shperthyer, me dashje.”
KERKESE: Per kete arsye, pergjegjesit duhet sa me pare te merren te pandehur dhe te gjykohen, nga nje gjykate speciale,me padine: “KRIM kunder NJEREZIMIT”.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
