Muzeu Historik Kombëtar përkujtoi dje atdhetarin, publicistin e diplomatin shqiptar, Dervish Hima. Më 21 maj të vitit 1928 vdiq Dervish Hima, i njohur edhe me emrin Ibrahim Mehmet Naxhi.
Hima lindi në Ohër (asokohe pjesë e kazasë së Ohrit në vilajetin e Manastirit, me emrin Ibrahim Mehmet Naxhi Spahiu) më 21 maj të vitit 1875, në një familje të pasur, ku kreu edhe shkollën fillore. Shkollën e mesme e vazhdoi në Manastir dhe Selanik dhe për dy vjet studioi mjekësi në Stamboll. Me vajtjen atje, fillimisht mbështeti Lëvizjen e Re Turke, në kuadër të së cilës filloi edhe të reflektojë mbi çështjen shqiptare. Ishte atdhetar e publicist i Rilindjes Kombëtare, organizator i Kongresit të Bukureshtit, pjesëmarrës në Kongresin e Napolit, botues i gazetës “Arnautlluk” në Stamboll e më pas i gazetës “Albania” në Zvicër. Në vitin 1903, Dervish Hima botoi revistën dyjavore “L’Albanie” në Gjenevë. Po këtë revistë, ai vazhdoi ta botojë një herë në muaj përgjatë 1905-1906, në Bruksel. Më 1909 në Stamboll, Dervishi drejtonte të përjavshmen “Shqipëtari” – “Arnavud”, së bashku me Hilë Mosin, një revistë kjo në gjuhën shqipe dhe turke, e mbështetur financiarisht nga Austro-Hungaria, botimi i së cilës u ndalua në fund të vitit 1910. Dervish Hima ishte njëri nga nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë. Ai shkroi e botoi: “Varri i liridashësve”, “Pasqyra e krimeve të Sulltanit”, “Një zë nga burgu në kohën e lirë” dhe vepra të tjera.
SHKOLLIMI
Dervish Hima, pasi mbaroi shkollën fillore në qytetin e tij të lindjes, ai mbaroi shkollimin e mesëm në Manastir dhe arsimin administrativ në Selanik. Ai shkoi në Stamboll dhe filloi të studiojë në Shkollën e Mjekësisë. Dervish Hima, i cili u bashkua me Turqit e Rinj filloi të përfshihej në disa aktivitete politike dhe disa herë u ndëshkua për këto aktivitete. Gjatë kohës që ishte student për mjekësi, ai ra në burg për një kohë të shkurtër. Dervish Hima u largua nga Stambolli më 1895, pa mbaruar shkollimin në Shkollën e Mjekësisë. Ai shkoi në Shqipëri dhe u përpoq të njihte më nga afër rajonin dhe shqiptarët. Si rezultat i aktiviteteve të tij në Durrës, ai siguroi që të mblidheshin një sasi e konsiderueshme dhurimesh për lëvizjen Turqit e rinj. Ai ka vizituar pothuajse të gjitha qytetet në Shqipëri, ku ka hapur shkolla dhe ka siguruar botimin e disa broshurave dhe gazetave. Në pamundësi për të duruar presionin e fortë ndaj tij, ai u detyrua të ikte në Bukuresht, në mes të vitit 1897. Dervish Hima këtu u bashkua me Turqit e Rinj dhe Diasporën Shqiptare. Në 1898, ai filloi të botojë një gazetë në Bukuresht me titull ‘Pavarësia e Shqipërisë’, botuar në shqip, frëngjisht dhe rumanisht. Sidoqoftë, gazeta u mbyll pas një kohe shumë të shkurtër.
ANGAZHIMET
Dervish Hima, i cili mori pjesë në Kongresin e Dymbëdhjetë Ndërkombëtar të Orientalistëve në Romë në 1899, u përpoq të shpërndajë idetë, ideologjinë dhe veprimtaritë e komitetit shqiptar dhe u përpoq të formojë një opinion publik në komunitetin akademik. Qeveria osmane, e cila u shqetësua nga veprimtaritë e Dervish Himës, bëri nisma me qeverinë rumune dhe në tetor 1899, anuloi lejen e qëndrimit. Dervish Hima, i cili duhej të largohej nga Rumania, u vendos në Itali dhe vendosi aktivitetet e tij politike në Romë. Gjatë qëndrimit në Romë, ai filloi një veprimtari botuese shumë serioze dhe botoi gazetën “Zëni i Shqipërisë (L’écho d’Albanie), e cila u botua në shqip dhe frëngjisht me Mehmed Bej Frashërin. Perandoria Osmane nuk e la të qetë dhe në ?tali. Ambasadori Osmnan i tha qeverisë ?taliane që ta kontrollonte Dervish Himen. Më 3 qershor 1901 është përzënë nga ?talia. Dervish Hima ka filluar të ribotojë gazetën shqiptare në mënyrë që të ndikojë në politikat e vendeve evropiane ndaj Maqedonisë dhe të bëjë sugjerime për shqiptarët që jetojnë në Evropë. Duke arritur një audiencë të gjerë, gazeta ndikoi në shumë botime të botuara nga Turqit e Rinj në Evropë dhe u mbyll dy vite më vonë.
KONGRESI
Dervish Hima mori pjesë në Kongresin e Parë Xhonturk të mbledhur në Paris, më 4 shkurt 1902, nën udhëheqjen e Princit Sabahaddin. Gati shtatëdhjetë emra nga figurat më të shquara të xhonturqve dhe kundërshtarët e Abdulhamidit morën pjesë në këtë kongres, ku përfaqësoheshin pothuajse të gjithë elementët që përbënin Perandorinë Osmane. Përveç Dervish Himës, në kongres morën pjesë kundërshtarë të tjerë shqiptarë si Ibrahim Temo (Starova apo Bërzeshta), Ismail Qemali, Hoxha Kadri dhe Jashar Erebara. Dervish Hima, i cili përfaqësonte shqiptarët italianë, u kritikua nga krahu nacionalist i Turqve të Rinj për sugjerimin dhe inkurajimin e tij për të shkruar shqip me shkronja latine. Pas trazirave xhonturke në 1909, 1910 e 1911, shumicën e Parlamentit e mori Komiteti i Bashkimit dhe Progresit ndërsa shqiptarë si Hasan Prishtina dhe Ismail Qemali ishin midis tyre. Kur Shqipëria po kthehej në një vend zjarri, Dervish Hima nuk mund të pritej të tërhiqej në cepin e tij.
Ai filloi të organizonte rebelimin në Ohër dhe Manastir dhe me pas u zhvendos në Korfuz, ku filloi të punojë për të përhapur rebelimin në jug të Shqipërisë. Dervish Hima, i cili mori pjesë në Kongresin e Triestes të mbajtur midis 27 shkurt – 6 mars 1912, së bashku me Faik Konicën, Hile Mosin dhe Fazil Toptanin, u bë një nga figurat e shquara të kongresit. Ne shpalljen e pavarësisë më 28 Nëntor 1912, megjithëse delegat i Ohrit dhe Strugës, Dervish Hima nuk figuron si nënshkrues. Të dhëna nga gazeta turke “Sabah” thonë se atë ditë Dervish Hima nisej nga Stambolli për Shqipëri. Më pas, Dervish Hima, u emërua si inspektor arsimi në Tiranë nga forcat pushtuese austriake në vjeshtën e 1917 dhe në Drejtorinë e parë të Përgjithshme të Shtypit dhe Transmetimit në kohën e presidencës së Ahmet Zogut. Ai vdiq në Tiranë në 13 prill 1928 në moshën 56 vjeç.
MBROJTJA
Në fjalimet e tij entuziaste drejtuar publikut në gjeografinë shqiptare, ai kundërshtoi idenë e Pan-Islamizmit që Turqit e Rinj mbronin, duke mbrojtur unitetin kombëtar të shqiptarëve dhe përdori një numër shprehjesh autonomie. Ndërsa ishte i emocionuar nga dëgjuesit shqiptarë, ai zemëroi Turqit e Rinj dhe bëri që ata ta sulmonin atë. Si rezultat, Dervish Hima ishte në gjendje të shpëtonte jetën e tij nga një atentat nga Turqit e Rinj, por nuk i shpëtoi dot burgimit.
Dervish Hima u burgos në Shkodër. Dervish Hima, i cili u la i lirë rreth tetë muaj më vonë, bëri një udhëtim shtatë muajsh në Shqipëri dhe mbajti konferenca ne klubet patriotike Shqiptare. Dervish Hima më 18 dhjetor 1909 u vendos në hotel “Imperial” në Pera të Stambollit. Pas kësaj date, ai filloi të jetojë në Stamboll dhe preokupimi i tij më i madh ishte gazeta shqiptare, botimi i parë i së cilës u botua në 13 janar 1910. Pasi erdhi në Stamboll, Dervish Hima vazhdoi aktivitetet e tij politike herë pas here duke shkuar në Shqipëri dhe vendet evropiane. Në këtë kuadër, ai mori pjesë në Kongresin Shqiptar Maarif të mbajtur më 1 prill 1910 në manastir. Ndërsa shqiptarët shpallën pavarësinë e tyre nën udhëheqjen e ?smail Qemalit më 28 nëntor 1912, në të njëjtat ditë Dervish Hima u largua nga Stambolli dhe u nis për në Shqipëri. Në vjeshtën e vitit 1917, ai u emërua nga forcat okupuese austriake si inspektor shkolle në Tiranë. Ai u zgjodh si drejtor i parë në zyrën e përgjithshme të shtypit në Shqipëri nga qeveria e Ahmet Zogut. Vdiq në 13 prill 1928 në moshën 56 vjeç në Tiranë.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
