AFRIM IMAJ/ Aq shumë ishte mitizuar lufta antifashiste nacionalçlirimtare në vitet e regjimit komunist, saqë një moment edhe vetë atij, “komandantit dhe komisarit të saj”, do t’i dukej e tepruar. Ka mjaftuar një shkrim i zakonshëm i shtypit të përditshëm, në përkujtim të betejës së Dunicës në mars të vitit ’79, për të ngacmuar pasionin e Enverit për luftën e për t’u bërë më tej objekt debati në takimin ditor të sekretarëve të KQ.
Ai, artikuluesi më i zellshëm i vlerave të luftës, këtë radhë ndihet keq me mënyrën si hiperbolizohet një nga betejat e zakonshme të saj. As më pak e as më shumë, njeriu që ka trazuar ndjenjat e Enverit, është njëri nga veteranët që ka publikuar një version absurd të betejës së Dunicës, ku sipas tij, në përballje me 500 ballistë, 475 syresh u zunë robër dhe 70 të tjerë u vranë! “Kjo është një lajthitje e madhe!”, revoltohet udhëheqësi, duke argumentuar të kundërtën e pohimeve të artikullshkruesit me kujtimet e tij. “Unë e di luftën e Dunicës, shprehet Enveri, di forcat e Haki Blloshmit dhe të beut të këtij fshati të Mokrës.
Forca e tyre nuk shkonte më tepër nga 30 apo 40 veta. Kur u grumbulluan këta “500 ballistë” që flinin në Dunicë? Komandanti i tyre, sipas atij që shkruan artikullin, qenka zënë në një ferrë nga një kalama i vogël!”. Në procesverbalin e takimit ditor të 7 marsit ’79 në zyrën e Enverit, që zbardhim sot, krahas refleksioneve për betejën e Dunicës, pasqyrohen porositë e udhëheqësit për ta vënë procesin e shkrimit të historisë së Luftës Nacionalçlirimtare nën kontrollin e rreptë të KQ të Partisë.
Me sa duket nga dokumenti, përtej ngjarjes së Dunicës, Enveri preokupohet edhe për çështje të tjera, që kanë të bëjnë me këtë “kapitull të lavdishëm të partisë komuniste shqiptare”. Jo rastësisht atë e shqetëson fakti që botimet historike çdo meritë të luftës ia dedikojnë Brigadës së Parë, pas të cilës fshihet emri i Mehmet Shehut. Pavarësisht se këtij të fundit nuk ia përmend emrin, Enveri nuk mund ta fshehë makthin për një lloj dualizmi me heroin e brigadave internacionaliste të Spanjës, i cili udhëhoqi njësinë e parë antifashiste…
DOKUMENTI
(Takim ditor i sekretarëve të KQ, e mërkurë, 7 mars 1979)
Marrin pjesë shokët Enver Hoxha, Hysni Kapo, Ramiz Alia, Hekuran Isai dhe Prokop Murra. Pika e dytë e rendit të ditës: Mbi punën jo të mirë që po bëhet për shkrimin e ngjarjeve të Luftës Nacionalçlirimtare.
Enver Hoxha: Mirë, shokët kanë ardhur, fillojmë.
Prokop Murra: Mënyra e punimit të materialeve të Plenumit të KQ në rrethin e Fierit mua m’u duk se ishte e përshtatshme dhe e drejtë, shokët ishin parapërgatitur dhe niveli i mbledhjes ishte diçka më i mirë se herët e tjera…
Enver Hoxha: Flasim tani për këtë pikën e dytë mbi punën e dobët që është duke u bërë për dokumentimin e ngjarjeve të Luftës Nacionalçlirimtare.
Ramiz Alia: Akoma, shoku Enver, kemi mungesa sidomos në mënyrën si shkruhet në shtyp për ngjarjet e luftës. Vihet re një farë mbivlerësimi e një lloj lustre në këto trajtesa.
Enver Hoxha: Është diçka jo e dobishme kur faktet mbulohen me lustër. Sa më mirë të ma paraqesin diçka që nuk vete si duhet, aq më i shqetësuar jam. Jam i shqetësuar jo se nuk besoj, por se më vjen keq kur më shkruhet për disa gjëra sikur unë të isha i ri për to dhe të mos i dija. Si vajtkan punët “shkëlqyeshëm” dhe pa asnjë të metë! E kam thënë edhe një herë tjetër, po e përsëris edhe tani, që për ngjarjet e Luftës Nacionalçlirimtare, duhet parë kush mund të shkruajë.
Kam kërkuar informata se kush mund të shkruajë më mirë për ngjarjet dhe historinë e luftës sonë, por kjo punë duhet të bëhet duke vendosur edhe një kontroll të fortë. Lufta Nacionalçlirimtare filloi nga njësitë guerile, pastaj u formuan çetat partizane, batalionet, brigadat. Unë kam qenë Komandant i Përgjithshëm, kam qenë për një kohë edhe komisar politik i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare dhe e di se si u krijuan brigadat. Ato u krijuan kur ushtria ishte ngritur në këmbë. Shtabi i Përgjithshëm hartoi një plan të posaçëm për krijimin e brigadave njëra pas tjetrës, duke porositur dërgimin nga vise të ndryshme të vendit të njëqind ose pesëqind partizanëve me të cilën u krijuan brigadat. S’është e vërtetë që lufta te ne filloi menjëherë nga brigadat. Ajo ka filluar nga njësitë guerile, nga çetat, nga batalionet.
Para se të formoheshin brigadat, lufta është vazhduar me batalione e me çetat territoriale që ishin mjaft aktive. Njësitë e Luftës Nacionalçlirimtare kanë luftuar edhe në prapavijat e armikut, sidomos çetat kanë bërë kërdinë mbi armikun.
Kështu është rrjedhimi i ngjarjeve. Në luftë ka pasur bashkëpunim të ngushtë edhe në mes brigadave dhe batalioneve me terrenin. Sot lexova një artikull, që fliste për Brigadën I Sulmuese. Kam mendimin se për çdo brigadë duhet të flitet me vend dhe të mos dalë sikur çdo gjë është bërë nga Brigada I, kurse të tjerat kanë qenë anësore, se nuk është ky realiteti i luftës sonë. Nuk kam asgjë subjektive as për Brigadën e Parë, as për të katërtën, as për të tetën, se për të tjerat nuk flitet fare, por shqetësohem për ruajtjen e përmasave dhe të objektivitetit shkencor.
Brigada I Sulmuese, thuhet në artikull, vjen nga Qafa e Dervenit, nga Qafa e Gjarprit nëpër borë, nëpër shi, nëpër tufan, nëpër ato apo këto kushte, hyn këtej e del andej dhe paska marrë vesh nga batalioni “Reshit Çollaku” (kjo gjë nuk ka shumë rëndësi) që në Dunicë ishin mbledhur, hanin pula dhe pinin raki 500 ballistë! E keni lexuar?…
Hysni Kapo: Po, po e lexuam.
Ramiz Alia: Po, shoku Enver e lexuam.
Enver Hoxha: E që thoni ju, nga këta 500 ballistë, 475 na qenkan zënë rob, 70 veta qenkan vrarë! Unë e di luftën e Dunicës, di forcat e Haki Blloshmit dhe të beut të këtij fshati, që është në Mokër (nuk më kujtohet emri tani), di gjithashtu se forca e tyre nuk mund të shkonte më tepër nga 30 apo 40 veta. Kur qenkan grumbulluar këta “500 veta” që flinin në Dunicë? Forcat e armikut në Dunicë i rrethoi dhe i mundi batalioni. Ai po. Komandanti i atyre “500 ballistëve”, që u zunë rob dhe u vranë, sipas atij që shkruan artikullin, qenka zënë në një ferrë nga një kalama i vogël, i cili i paska vënë përpara! Një çunak i vogël partizan e vë përpara komandantin e ballistëve! E po kjo ç’është? Të shkruash kështu për këto gjëra, nuk vete.
Do të lëmë ne një farë Isak Mërtiri, që ta shkruajë në këtë mënyrë historinë e Luftës Nacionalçlirimtare?! Unë nuk jam dakord të veprohet kështu. Duhen venë rregulla për këtë punë. Historia e lavdishme e Luftës Nacionalçlirimtare duhet të shkruhet që nga kreu deri në fund, duke njohur të vërtetën se lufta filloi me njësitë e vogla, të cilat u rritën e u bënë brigada, u bënë divizione, u bënë korparmata etj. Nuk mund të shkruhet historia kështu, duke i paraqitur ngjarjet me lustër, por t’i themi ashtu siç janë. Sa vjen një përvjetor dhe Ismail Radhima i këput fët e fët një artikull me “historira”! Kjo nuk është e drejtë.
Hysni Kapo: Qenka e lezetshme kjo, shoku Enver. Një ditë, kur nuk ishte këtu Ramizi, na folët për këtë çështje dhe unë thirra shefin e Sektorit të shtypit që të bëjë një mbledhje për këtë problem, por gjatë bisedës me të mësova se për të folur e shkruar për brigadat u dashka të japë autorizim Komiteti Kombëtar i Veteranëve të luftës së popullit shqiptar!
Hekuran Isai: Duhet të autorizojë me një fjalë Veli Dedi.
Enver Hoxha: Jo, nuk është Veliu sekretar atje, por Ndreko Rinoja
Hysni Kapo: Po, Ndreko Rinoja është. Shefi i sektorit të shtypit të aparatit të KQ, Miti Tona, i kishte thënë Ndrekos një ditë këtu në aparat: ‘Janë këto? Nuk jeni ju ai që do të caktoni se kush do të flasë e kush do të shkruajë. Kur më vuri Miti në dijeni për këtë, i thashë se ke bërë mirë që ia vure në dukje këtë Ndreko Rinos.
Enver Hoxha: Ç’domethënë kjo?! Pastaj edhe këto që shkruhen duhen kontrolluar, më duket mua. Cili i kontrollon këto shkrimet e luftës, aparati i Komitetit Qendror?
Ramiz Alia: Ne këtu shikojmë librat që dalin, por jo artikujt që botohen në shtyp.
Enver Hoxha: Nuk lejohet të dalin artikujt kështu, ato që shkruhen duhen vërtetuar, duke u ruajtur edhe përmasat. Unë nuk jam dakord me mënyrën si veprohet tani. Në qoftë se ti lufton me 500 ballistë dhe të vriten vetëm dy partizanë, kjo tregon se ke përpara një armik jashtëzakonisht të dobët, ke një kope përpara dhe, në qoftë se lufton me këtë kope, ti nuk ke treguar ndonjë trimëri.
Kështu ne i japim Luftës Nacionalçlirimtare një pamje që nuk e meriton. Shkruhet në një vend se një ballist hipi mbi një xhami dhe si pa gjë të keqe ngriti flamurin e bardhë! Në këtë mënyrë, duke dashur ta demaskojmë armikun si frikacak, e teprojmë aq fortë sa ulim luftën heroike dhe përpjekjet e njësive tona partizane në luftë me armiqtë.
Hysni Kapo: Kurse realiteti është krejt ndryshe, u vranë me mijëra njerëz, u përvëluan, u dogjën e u shkatërruan shtëpi në çdo rreth.
Enver Hoxha: Si është e mundur të shkruhet kështu? Po të shkruajmë vetëm për një njësi të Luftës Nacionalçlirimtare si në rastin që përmenda, atëherë lind pyetja po batalionet në Gorë e në Opar çfarë bënin, kur sulmi gjerman po përgatitej që të sulmohej kjo krahinë? Flinin këta? Jo, nuk është kështu, ata kanë luftuar me heroizëm.
Hysni Kapo: Edhe atje ka pasur një shtab qarku që ka kryer detyrat që i shtronte Komanda e Përgjithshme.
Enver Hoxha: Doemos.
Hysni Kapo: Po edhe këto që thatë ju, shoku Enver, për përshëndetjen janë të drejta. Unë sot e mora vesh.
Enver Hoxha: Nuk është punë kjo.
Hysni Kapo: Në përgjithësi e thashë unë që dolën mirë, por atje bien në sy edhe të metat që duhet t’i kenë parasysh edhe instruktorët këtu, edhe Komiteti i Partisë atje në rreth. Sot më thanë se po të shikosh raportin që ka bërë Maliq Sadushi, i cili ka qenë atje, vetëm të shkëlqyer e bënë gjendjen e Lushnjës. Asnjë të metë nuk përmendi ai.
Enver Hoxha: Po, po, për asnjë të metë nuk na ka informuar ai, që unë të fle, por unë nuk fle. Duke konkluduar kështu, duke lëmuar “qoshet” dhe rrumbullakosur punët, do të flenë të gjithë oficerët dhe ushtarët. Por kur të vijë momenti i rrezikshëm, atëherë atdheut do t’i kanoset katastrofa, po të veprohet kështu. Në asnjë mënyrë ne nuk i ulim vlerat reale, se po të vepronim kështu, do të kishim vrarë veten në çdo drejtim. A mund të themi ne që kemi nxjerrë naftën e dynjasë, po bëjmë ashtu e kështu kur kjo nuk është e vërtet?!
Në qoftë se kanë punuar në mënyrë të shkëlqyer naftëtarët e Këmishtajt, kjo nuk do të thotë që kanë punuar mirë ata që qëndrojnë në drejtim të naftës. Prandaj duhet të jemi shumë të shtrënguar në kërkesa, të jemi dakord me ato që janë të vërteta e të drejta, por edhe të qëndrojmë në opozitë kur nuk janë të tilla, si në rastin e luftës me ballistët në Dunicë.
Hysni Kapo: Ne kemi luftuar me ballistë, ka raste që nuk i kemi vrarë dot, sepse edhe ata dinin të luftonin e të mbroheshin.
Enver Hoxha: Edhe me Haki Blloshmin kemi luftuar ne, por ai nuk ishte i tillë, sa ta zinte rob një kalama. Fakt është se në Dunicë luftuan partizanët, por nuk është e vërtetë që armiku kishte në radhët e tij atje 500 veta, nga të cilët u vranë shumë, kurse nga tanët mbetën të vrarë vetëm dy partizanë.
Ramiz Alia: Domethënë del se ata nuk kanë qëlluar fare.
Enver Hoxha: Më përpara lëvonte mitralozi në betejë, bile lëvonin dhe sinjalet e kuqe të armikut. A kishit ju, Hysni, raketë në brigadë?
Hysni Kapo: Jo, ne nuk kemi pasur.
Enver Hoxha: Po pse të mos kishit ju, kur kishte Brigada e Parë? (të qeshura).
Prokop Murra: Ju, shoku Enver, bëtë pyetje në Byronë Politike për naftën, për planin dhe shoqja Naumka tha se kishte probleme. Pas mbledhjes së Byrosë Politike, problemet që dilnin ua çuam shokëve të Kryeministrit. Shoku Adil ka njoftuar Komitetin Qendror se ka naftë në vendburimet e reja dhe janë llogaritur gjithsej 385 mijë tonë. Më 17 janar, ai na ka çuar një letër për këtë. Byroja e Komitetit të Partisë në rrethin e Fierit e ka shikuar planin, ka vazhduar përsëri mbledhjen dhe ka kërkuar që të shkonin përfaqësues edhe nga Ministria e Industrisë së Rëndë.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
