ANILA DEDAJ/ “Moikom Zeqo ishte një shpirt i madh dhe një tru brilant, që prodhoi pa pushim dhe na la një pasuri të tërë intelektuale”. Pas humbjes së parakohshme të poliedrikut në moshën 71-vjeçare mëngjesin e së hënës, çdo fjalë duket se i rri ngushtë madhështisë së tij. 
E megjithatë, miq e kolegë “të mbarsur” me mirësinë që ai la pas, veprën e pashoqe, kontributin e tij në jetën politike, kulturore e sociale, rrëfejnë copëza nga eruditi Moikom. Me profesor Et’hem Rukën i bashkojnë fillimet e Partisë Socialiste, rrugëtimi i tyre në të si ish-deputetë dhe ish-ministra të saj(ndonëse për shkrimtarin, këto detyra zgjatën pak).
“Ai është ndër njerëzit që dha gjithçka nga vetja për politikën dhe Partinë Socialiste, pa kërkuar asgjë në këmbim”, tregon ai për “Panorama.al”, duke e konsideruar mikun e tij si një shembull, prej të cilit parlamentarët shqiptarë kanë shumë për të mësuar. Profesor Ruka tregon njohjen me Moikom Zeqon, kontributin e tij në Partinë Socialiste dhe dhimbjen për personalitetet e munguara në të gjatë viteve të fundit. Ai flet edhe për krijimtarinë e tij dhe veprën që la pas, duke shprehur dëshirën që biblioteka e eruditit të ruhet e të kthehet në një muze.
Profesor, si jeni njohur me të ndjerin Moikom Zeqo?
Është e vështirë për mua të rikujtoj me hollësi takimin e parë me Moikomin. Bashkë na bënë bindjet politike të majta në vitet 1990. Ishim të rinj dhe gjithë pasion, jo vetëm për politikën, por edhe për profesionet tona. Moikomi më bëri për vete, sepse tek ai pashë një njeri të uritur për dijen, një intelektual, që ndryshe nga të tjerët, lexonte pa pushim jo vetëm për letërsinë, por edhe për arkeologjinë, historinë, artin, shkencat etj. Ai të befasonte me arsenalin e dijeve dhe kishte një kujtesë fenomenale.
Është shumë e vështirë të gjesh një cilësor të vetëm për ta karakterizuar Moikomin, por dje një admirues i tij e quajti një “bibliotekë lëvizëse”.
Më mirë se kaq, nuk mund të thuhet. Miokomi nuk ishte thjesht një “bibliotekë” memece, por një shpirt i madh dhe një tru brilant, që prodhoi pa pushim dhe na la një pasuri të tërë intelektuale. Ai ishte një konsumator i palodhur i dijes, por edhe një prodhues i jashtëzakonshëm i saj. Moikomi na la shumë, por pa mundur t’i thoshte të gjitha ato që do të donte të thoshte për Shqipërinë dhe shqiptarët dje, sot dhe nesër.
Keni qenë bashkë në fillimet e Partisë Socialiste, si e kujtoni kontributin e Zeqos në këtë parti prej themelimit të saj?
Po, kemi qenë bashkë me Miokomin dhe kolegë të tjerë, qysh në fillimet e Partisë Socialiste. Moikomi besonte në atë që bënte. Ai ishte njeri idealist, i vendosur, kurajoz dhe i ndershëm. Të njëjtën gjë kërkonte edhe nga të tjerët. Moikomi ishte mik i të gjithëve. Përtej politikës, ai mbeti i respektuar nga të gjithë, pavarësisht bindjeve politike. Ai është ndër njerëzit që dha gjithçka nga vetja për politikën dhe Partinë Socialiste, pa kërkuar asgjë në këmbim. Unë besoj se Miokom Zeqo i ka bërë nder Partisë Socialiste dhe Parlamentit shqiptar, duke shërbyer si një shembull se si duhet të sillen e veprojnë parlamentarët shqiptarë.
E përmendte jo rrallë faktin se Partia Socialiste nisi me një grup intelektualësh, duke shtuar se sot “truri” brenda Parlamentit i dukej gati i shteruar…
Moikomi ka qenë gjithmonë antikonformist. I tillë ka qenë në kohën kur shërbeu si deputet, por edhe gjatë gjithë viteve që qëndroi i papunë. E vetmja punë që ka bërë Moikomi ka qenë biblioteka, librat, muzetë, ndihma ndaj krijuesve të rinj, publicistika dhe analizat e tij të pafundme. Është fakt që Partia Socialiste bashkoi një grup të mrekullueshëm intelektualësh, që punuan me përkushtim jo vetëm për transformimin e Partisë Socialiste në një parti të vërtetë socialdemokrate europiane, por edhe për rritjen e kësaj partie dhe sjelljen e saj në pushtet në vitin 1997. Në konsideratën time, por edhe në memorien e Partisë Socialiste grupi parlamentar i viteve 1992-1997 ka qenë pa asnjë mëdyshje më i miri në gjithë historinë e kësaj partie.
Ndër njerëzit e spikatur të letrave që nderuan Partinë Socialiste dhe Parlamentin shqiptar ishin: Dritëro Agolli, Moikom Zeqo, Xhevat Lloshi, Vath Koreshi etj. Po kaq të spikatur kanë qenë edhe deputetët e tjerë që erdhën në PS nga bota akademike, mjekësia, ekonomia, drejtësia, bujqësia, artet ej. Për fat të keq, këto personalitete u pakësuan pak e nga pak dhe kjo dhimbje e shoqëroi vazhdimisht Moikom Zeqon, deri ditën e fundit të jetës së tij.
Cili është vlerësimi juaj për kontributin si intelektual, krijues dhe studiues për Moikom Zeqon?
Nuk është kaq e lehtë të vlerësosh kontributin e jashtëzakonshëm të Moikom Zeqos. Për mua ai mbetet një erudit, një mendje e fuqishme, një shpirt i madh, një kapacitet i jashtëzakonshëm intelektual, një fuqi mendore polivalente, pasionant ndaj letrave, arkeologjisë, historisë, artit, pikturës publicistikës etj. Moikomi u mundua të bashkojë kohët; të shkuarën, të sotmen dhe të ardhmen e kombit të vet. Ai nuk ndërtoi grataçela, nuk u mor me biznes dhe nuk pyeti për pasuri. Bëri jetën e tij të thjeshtë e të ndershme, duke ia falur pasurinë e vet intelektuale kombit të tij të dashur. Moikomi ndoqi rrugën e nderit dhe atë të rilindësve tanë të mëdhenj, që bënë gjithçka në shërbim të vendit.
Pasuria më e madhe e Moikomit ka qenë libri dhe biblioteka e tij krejt e veçantë. Kush e ka pasur fatin të vizitonte shtëpinë e tij, duhet të jetë befasuar. Vetëm libra. Libra në tavolinë, libra në tokë, libra në rafte, lira në mjedisin e ndenjes, libra në dhomën e gjumit. Syri dhe mendja e tij kënaqej vetëm kur shikonte dhe përkëdhelte librat e tij të dashur. Do të doja që biblioteka e tij të ruhej ashtu siç e la ai dhe të kthehej në një muze, ku njerëzit do të mësonin shumë prej tij. Ai punoi pa marrë frymë, pa bërë pushim. E sfidoi sëmundjen dhe punoi e botoi deri në ditën e fundit të jetës së tij. Largimi i tij i përkohshëm është një humbje e madhe jo vetëm për atë vet, familjen, miqtë e tij, por për gjithë vendin.
Moikomi është një shembull se si duhet të jetohet e shpenzohet jeta. Shpirti i tij i pastër fluturoi drejt përjetësisë qiellore, por duke lënë këtu në jetën tonë tokësore një emër të madh. Koha i vë në vend gjerat. Jam i bindur se jo sot, por nesër do ta kuptojmë se Moikomi i dha vendit dhe shoqërisë shqiptare shumë më tepër nga çfarë shoqëria i dha atij së gjalli. Dhe kjo po ndodh që sot. Kam lexuar dhimbjen e njerëzve të thjeshtë, por edhe të intelektualëve, për largimin e parakohshëm të kësaj vlere kombëtare. Jam i bindur se vepra e tij do të mbetet një gur i çmuar në ndërgjegjen tonë kombëtare. Lamtumirë miku ynë i shtrenjtë dhe i gjithë shqiptarëve!
*Ky artikull është ekskluzivisht për “Panorama.al’. Riprodhimi i tij nga media të tjera në mënyrë të pjesshme ose të plotë pa lejen e kompanisë do të ndiqet në rrugë ligjore.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
