(Botohet me rastin e 81-vjetorit të ditëlindjes së autorit – 2 dhjetor 1943)
Nga Flamur Topi 
Në fillim të vjeshtës ai ishte i vockël, porse në të dalë të dimrit u zmadhua shumë. Në sipërfaqen e tij të valëzuar pasqyroheshin dridhshëm qielli, retë, dielli, hëna, yjet, drurët, bari, lulet… Vizitorët e parë, sikurse pritej, qenë bretkosat, pastaj mushkonjat e pilivesat. Çdo mëngjes, kori i bashkuar i tyre nisi t’i këndojë e t’i thurë vargje plot lavde. Pellgu nisi të bëhej mendjemadh e të përkëdhelej.
– Ç’jam unë? – pyeti në ditët e para Bretkosën e Madhe, prijësen e “kompanisë” së bretkosave.
– Pellg të thonë! P-E-LL-G!
– E ç’do të thotë ky emër? – pyeti Pellgu naiv e i paditur.
– Kështu thërrasin njerëzit, zakonisht, një cekëtinë me ujë.
– Domethënë, qenkam thjesht një cekëtinë? – foli disi i pakënaqur me epitetin e vet Pellgu.
– Aspak, imzot! Ti je det! Je oqean! Je bota! – e lajkatoi Bretkosa e Madhe e cila, së bashku me kompaninë e vet, laheshin të lumtura në ujërat e Pellgut, thekeshin në diell dhe lodronin në breg tërë ditën e ditës.
– Po këta, ç’janë? – kishte pyetur Pellgu, i cili sapo kishte nisur të mendojë e të kuptojë, teksa tregonte me gisht qiellin, retë, diellin dhe në fund fare, drurin e madh që i pasqyrohej brenda vetes.
– Është druri më i bukur i botës! Të huajt i thonë Platanus Orientalis.
– Po ky tjetri? – pyeti Pellgu i çuditur, teksa tregonte një dru që ngrihej lart hijerëndë në breg, identik me atë të pasqyrimit.
– Është kopja e drurit tënd, shëmbëllimi i Platanusit tënd. Në gjuhën e tyre primitive e të rëndë, njerëzit i thërrasin Rrap. – Rrap?! Oh, ç’emër i shëmtuar! Po ç’do kopja e mallkuar këtu? Përse më është qasur kaq pranë, më zë diellin e më bën hije? Kush dreqin e ka sjellë këtu?
Rrapi i moçëm e i mençur, që gjer ahere s’qe bërë i gjallë – ia vlen, vallë, të merresh me bretkosa, mushkonja e pilivesa – nuk mundi të durojë më.
– Moj Bretkosa e Madhe, interesaxhie, servile e lajkatare! S’të vjen turp e s’të vjen keq që e mashtron Pellgun çilimi, naiv e të paditur? Është veçse pak muajsh e mund ta gënjesh lehtë.
– Hesht, pusho, o shëmbëllim i keq! – ulëriti Pellgu i fyer. – Unë s’jam naiv, s’jam i paditur e as çilimi. Unë jam bota! Pa shih ç’kam brenda meje! Jam zot i qiellit, i diellit, i hënës, i yjeve, i drurëve, i barit, i luleve, bile edhe yti, o kopje bastarde e Plantanusit tim!
– Ti je kopje, je kopje! Je Rrap, Rrap, Rrap! – oshtiu fuqishëm, në krah të Pellgut, kori i bashkuar i bretkosave, mushkonjave dhe pilivesave.
Rrapi i moçëm nënqeshi hidhur.
– Më vjen keq, më dhimbsesh, o Pellg! Të isha në vendin tënd, s’do të humbisja kohë me budallallëqe e kotësi të këtilla.
– Ç’do të thuash? – pyeti Pellgu krenar.
– Ndryshe nga ç’të thonë këto llafazane pa skrupuj, jeta jote është e shkurtër! E mbërrin a s’e mbërrin verën! Ndaj, mos u gënje, mos u miklo, por gëzoji edhe minutat, edhe sekondat.
– T’u thaftë goja! Goja t’u thaftë! – ia priti kori i bashkuar i bretkosave, mushkonjave dhe pilivesave.
– Ai është i përjetshëm! I përjetshëm është!
– Po! – u krekos me të madh Pellgu.
– I pavdekshëm jam! Ke inat ti? Plas, po deshe, plas!
– Plas, plas, plas! – përsëriti kori i bashkuar zhurmëmadh.
Rrapi i lashtë nënqeshi sërish me keqardhje.
– Vër vesh, o Pellg i mjerë! Mos i dëgjo kurrë ata që për interesat e tyre të përulen, të lajkatojnë e të servilosen. Besoji së vërtetës, qoftë edhe e hidhur. Edhe një herë të kujtoj: gëzo jetën, gëzoju minutave e sekondave, se vera me vapën shpejt do të mbërrijnë dhe…
– Hesht, shëmbëllim i shëmtuar, kopje e keqe e Platanusit tim! Mbylle gojën pise, qepe! Hiqmu nga sytë, zhdukmu, se të urrej e s’të shoh dot! Më mërzit e më trishton!
– Shkulu, tretu, zhduku, shëmbëllim! Zhduku, tretu, shkulu, shëmbëllim! – ia dha në kor grupi i bashkuar i bretkosave, mushkonjave dhe pilivesave.
– Ah, sa shumë më dhimbseni! – foli Rrapi i moçëm tek psherëtinte thellë, me dëshpërim, që nuk po dëgjohej.
-Kam lindur dy mijë e pesëqind vjet më parë dhe rrënjët e mia shkojnë thellë, shumë thellë në këtë truall, madje edhe poshtë trupit tënd, o Pellg. Shumë e shumë pellgje kam parë të lindin, të rriten, të bëhen të mëdha e pastaj, së bashku me shëmbëllimet brenda tyre, të treten si të mos kishin qenë kurrë. Miliona pellgje kam parë, të gjitha të zhgënjyera në fund, të gjitha të dëshpëruara, të gjitha të braktisura.
Me sa duket, fjalët e urta të Rrapit mijëravjeçar nga njëri vesh i hynë e nga tjetri i dolën Pellgut çilimi, sepse, në vend që të ulte kokën, të mendohej e të bindej, u bë edhe më kryeneç, edhe më mendjemadh. U bashkua me korin zhurmëmadh të bretkosave, mushkonjave e pilivesave që kërkonin me këmbëngulje largimin e Rrapit shumëshekullor për t’i lënë vend shëmbëllimit të vet disamuajsh, Platanus Orientalis.
* * *
ënë re, shkoi pranvera e lagësht e luleve dhe mbërriti, për fatin e zi të Pellgut, vera e nxehtë dhe e thatë e frutave të pjekura. Pellgu mjeran dukej tejet i shqetësuar. Po tretej nga dita në ditë, po mblidhej dhe po zvogëlohej si një cohë e hyrë në ujë. Në fillim humbi malin e gjelbër, pastaj pyllin e gështenjave, livadhin luleshumë, një pjesë të madhe të qiellit, ca më vonë diellin dhe më në fund edhe Platanusin e vet të dashur.
E kërkonte më kot shëmbëllimin. Priti ditë të tëra që ky të rishfaqej, të kthehej sërish në gjirin e vet, por mrekullia e pritshme s’po ndodhte. Edhe Bretkosa e Madhe po e vizitonte gjithnjë e më rrallë dhe kori i bashkuar kishte kohë që heshtte. Sa i pezmatuar, i mërzitur e i trishtuar që ishte!
– Çfarë kam? Ç’po ndodh kështu me mua? Përse nga dita në ditë po zvogëlohem? Mos jam i sëmurë rëndë dhe fundi po më afron? – pyeti tërë shqetësim e frikë Bretkosën e Madhe në një nga vizitat e saj të rralla.
– Më vjen keq për ty, o Pellg. Shumë keq më vjen, vërtet. Të ka rënë sëmundja e rëndë e tharjes.
Brenda këtij muaji do të tretesh i tëri, si qiriri. Do të avullosh, do të ngrihesh lart në qiell dhe s’ka për të mbetur asgjë nga ti. As edhe një pikë ujë s’ka për të të mbetur. Do të thahesh krejt, fare do të thahesh.
– Ashtu?! – pyeti i tronditur e gati i prerë Pellgu fatkeq. – Po ti ç’do të bësh atëherë? Do të qash me oi? Do të të plasë zemra nga pikëllimi e do të vdesësh? Po kori im, ç’ka për të bërë? Po poetët? – pyeti Pellgu naiv tërë pezëm e trishtim.
– Ta dish, o Pellg, sa e qetë dhe e lumtur jam sot… Kam ditë që kërkoj për pellgje të tjera dhe rastisa mrekullisht në një basen plot ujë të kaltër, tulipanë të verdhë dhe peshq të kuq.
Nga sytë e Pellgut rrodhën lot të nxehtë dëshpërimi. Po ndiente qysh tani braktisjen e dhembshme dhe të pamëshirshme.
– Do të vish prapë të më shohësh para se të tretem e të jap shpirt? – pyeti plot dridhmë, ndërsa parandiente të keqen që afrohej.
– Jo. Më vjen keq. Është e fundit herë që vij. Baseni është larg, në fund të parkut dhe ardhja këtu më ha kohë e më lodh. Lamtumirë, Pellg! Lamtumirë!
Kaq tha ftohtë e prerazi Bretkosa e Madhe dhe sikur të mos kishte ndodhur asgjë, çap-çup, me disa kërcime të shpejta e të shkathëta, nisi të largohej pa e kthyer një herë të vetme kokën pas.
Çap-çup, çup-çap, e ndoqën pas dhjetëra bretkosa të tjera më të vogla, që mezi po u durohej të kridheshin në ujërat e basenit të premtuar, mbushur me ujë të kaltër, tulipanë të verdhë dhe peshq të kuq.
Duke u dridhur, Pellgu vështroi veten tërë tmerr. Kishte mbetur tashmë një grusht ujë e një copë qiell që pasqyrohej zbehtë e turbull në të.
Mezi po mbushej me frymë dhe zemra po i rrihte shpejt si një zokth i mardhur e i trembur në një shtegtim të gjatë e të vështirë dimëror. Sytë e perënduar, që gati po i mbylleshin, u mbërthyen të pashpresë, të venitur e si të humbur te Rrapi i moçëm.
I zhgënjyer, thellë i penduar, diç deshi t’i thoshte, por s’mundi dot.
Bënte shumë vapë atë ditë. Rrezet përvëluese të diellit të verës, që binin ngultas e pingul mbi të, e avulluan, e thanë dhe e tretën shpejt, si të mos kishte qenë kurrë.
Tiranë, 15 janar 2004
Marrë nga botimi i dytë i librit me tregime dhe novela
“Një natë jetë” (Onufri, 2024)
/Gazeta Panorama
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
