Kanë kaluar 30 vjet që atëherë, por për Visar Zhitin është si të kishte ndodhur dje. Rënia e Murit të Berlinit përbën atë moment kthese në jetën politike e shoqërore të të gjithë Europës Lindore, përfshirë edhe Shqipërinë.
Kaq shumë shpresa u lidhën me rënien e atij muri. Shpresa, që jo rrallëherë janë kthyer në zhgënjime. Si gjendet Shqipëria 30 vite pas rënies së Murit të Berlinit, peripecitë e tranzicionit dhe rruga drejt Bashkimit Europian. Visar Zhiti, në një intervistë për “Bota.al”.
Z. Zhiti, ky vit shënon 30-vjetorin e shembjes së Murit të Berlinit, një nga ato ngjarje epokale, kur gjithsecili e kujton “ku ishte dhe çfarë po bënte në ato momente”. Nëse ju vjen ndërmend, ku ndodheshit dhe cili ka qenë përjetimi juaj në atë kohë, mbi ngjarjet që po shpaloseshin, me shembjen e barrierës që ndante më dysh Berlinin, Gjermaninë, Europën dhe Lindjen me Perëndimin?
…ndante edhe njeriun nga njeriu, do të shtoja, madje, edhe secilin sikur e ndante më dysh nga vetvetja, nga ëndrra, nga e ardhmja. Ai mur, duke ndarë vetë botën, ndërhynte mizorisht në gjithë jetën njerëzore dhe u bë dhe shënjues i vendeve dhe sistemeve të tyre, se ç’ishin ato: totalitare nga njëra anë e Murit dhe demokraci nga ana tjetër e tij, ku drejtuesit ishin diktatorët nga brenda Murit dhe liderë të zgjedhur nga ana jashtë, vetë populli i mbyllur i zbulonte shtresëzimet: ata lart që e kishin dashur dhe urdhëruar të bëhej Muri dhe milionat e milionat që punonin si nën hijen e tij të zymtë dhe ata, të dënuarit që, si të thuash, ishin nën atë Mur. Ku isha unë kur e rrëzuan Murin e kobshëm? Në atdhe, në një qytet të vogël, Lushnjë, kisha dy vjet që kisha dalë nga burgu politik, i lirë pa liri, punëtor krahu në fabrikën e tullave, me turne. Pra, merresha me tullat, që bëhen mure shtëpish dhe shtëpi vetë s’kisha. Atëherë kisha ndjesi të forta për diktaturën deri edhe metafizike, më dukej si një përbindësh dhe makineri makabre njëkohësisht, me shtyllën kurrizore si ai Mur, me tela me gjemba përsipër, që ndërkaq vëzhgonte vëngër gjithçka pa e ditur nga ç’sy pa fund a valë dhe të përfshinte, kudo që të ishe, të bënte pjesë të kthetrave të veta ose të shtypte me to. Që shembën Murin e Berlinit, e dëgjova si lajm të huaj, por s’m’u duk edhe aq i huaj, sikur ia ndjeva rrapëllimën, s’ka gjë se larg, por më dha dridhma dhe mbeta shtangur për një çast me tullat si luspa të rënda përbindëshi në duart e mia të vrara. Po muret përreth nesh a do të binin?
A mendoni që shembja e Murit të Berlinit mijëra kilometra larg Shqipërisë pati një ndikim të drejtpërdrejtë në zhvillimin e ngjarjeve në vendin tonë?
Patjetër që po. Ai ishte edhe mur politik, ishte bërë mursimbol i Luftës së Ftohtë, i ndarjes në dy botë të botës, si dhe i luftës së klasave brenda në çdo vend të njërës nga botët, atje ku ishim dhe ne dhe lufta e klasave është luftë civile në kohë paqeje, kam thënë, pra, ai ishte muri i urrejtjes së madhe, të universalizuar, gjarpëronte jo vetëm nëpër Berlin, vazhdonte gjithandej në perandorinë komuniste, në muret shtetërore të të gjitha ngrehinave, të pallateve të kongreseve dhe të vendimeve të tyre, të reparteve ushtarake, vazhdonte te telat me gjemba të burgjeve, të kufirit mes shteteve, madje fillimisht dhe vetë Muri i Berlinit ishte realisht prej telash me gjemba, futej në mendësi, në universitete, në romane, në Realizmin Socialist, vinte që nga doktrina marksiste-leniniste dhe s’dukej ku mbaronte, sa thellë, deri dhe në ndërgjegje. Dhe i padukshëm ishte më i rrezikshëm dhe më fatal se atje ku përshfaqej i fortë, si te Muret e Kremlinit apo te muri i ushtarëve që rrethonin “Bllokun” e sundimtarëve në Tiranë, në Komitetin Qendror të Partisë etj., etj. Rënia e Murit shënjoi fillimin e rrokullimës së shpejtë të perandorisë komuniste dhe të diktaturave të saj, pra, edhe të vendit tonë, edhe pse i fundit, që ishte dhe më i vetmuari, më i vetëmbylluri, më i varfri dhe më i vrazhdi… Rënia dha guximin e ngritjes. Ra Muri i Berlinit dhe shqiptarët thyen murin e ambasadave e u futën turma nëpër to, çanë kufirin, telat me gjemba, që t’i iknin diktaturës e të shkelnin Europë. U ngritëm në protesta dhe… dhe vazhdimi dihet, nisën ndryshimet e mëdha, të detyruara. Ndodhi vërtet mrekullia, ra regjimi, që unë dhe shumë si unë, ndoshta gati të gjithë shqiptarët, ia kishim dashur rënien, e ndillnim, por nuk besonim se do të ndodhte në kohën tonë, edhe pse ne ishim pa kohë. Na dukej e pamundur rënia, të paktën “hë për hë”, dhe kjo “hë për hë” do të thoshte gjithë jeta. Ne, pra, jetuam, si të thuash, fillimin e së ardhmes. Ky ishte fat.
Ka pasur shumë kritika mbi mosrealizimin e aspiratave të 1989-ës. Janë kritika të shfaqura në disa vende të Europës Lindore. Ju vetë keni pasur një rol të rëndësishëm në momente kritike të rrugëtimit politik të Shqipërisë, gjatë kësaj periudhe të tranzicionit. Sot, kur ktheni kokën pas, si e shikoni këtë rrugëtim?
Një rrugëtim i vështirë dhe sublim, të gjithë bashkë, ata që e bënë diktaturën dhe ata që e pësuan atë, madje, edhe me paqe të ashpër, me historinë e afërt, që s’donin të largohej, të përzier me të ardhmen që e pengonin të afrohej, pas linim Murin e rrëzuar të Berlinit dhe përpara përplaseshim me mure të padukshme si të Berlinit, sikur ai hakërronte përbindshmërisht. Do të ishte shumë më vështirë të rrëzoje muret e padukshëm. Si thotë poeti gjerman (lindor) Bertold Brehti në një poezi, “lufta mbaroi, ruhuni nga paqja”. Kritikat do të ishin të domosdoshme. Aq më mirë që kishte. Po ndërroheshin sistemet. Dhe të mendosh që diktaturat komuniste ishin vendosur me luftë, me revolucione dhe gjakderdhje të madhe dhe po iknin jo ashtu siç erdhën, kjo ishte një arritje e historisë, një hop i madh njerëzor. Ju më thoni se kam pasur një rol të rëndësishëm në momente kritike, të rrugëtimit politik të Shqipërisë, gjatë kësaj periudhe të tranzicionit. (?!)… S’e di, roli im ndoshta ka qenë aq sa juaji në diktaturë. Ja, u bashkuam të gjithë, me të pakënaqurit bashkë, u shkrimë… Dola në protesta dhe shkrova. U bëra gazetar i gazetës së parë opozitare në vend, solla dhe unë nga zëri i mbytur i të persekutuarve, tregova për burgjet, persekutimet, për klithmat dhe qëndresën, dëshirat dhe ëndrrat, kritikova edhe unë si qytetar, si në të gjithë Lindjen, i nisur nga dashuria, jo nga urrejtja. Të bëhej më e mira! Solla edhe lutje të Nënë Terezës, i ngazëlluar që Shenjtja jonë u lejua të vijë dhe vetë në atdhe. Në fakt, po shkonim ne drejt saj. Tempujt e fesë ishin (ri)hapur. Punova në diplomaci. Po i tregohej edhe botës kështu se Shqipëria po ndryshonte. Nga ne, ish-të burgosurit politikë, bënë dhe ministra, edhe mua, bënë dhe kryetarë Parlamenti, thashë “bënë” dhe jo “bëmë”. Ishim shumë që vinim nga burgjet dhe internimet, na dhanë shtëpi, punë dhe mundësi shkollimi, dëmshpërblimin me hope dhe me debate, se kështu do të rëndohej taksapaguesi shqiptar. Por të burgosurit me mijëra kanë punuar, – dhe nuk u është paguar puna kurrë, – në miniera e kanë tharë këneta, kanë hapur themele e ndërtuar uzina, tarraca, pallate, aeroporte, stadiume, etj., i kanë dhënë shumë e më shumë atdheut se i kanë marrë. Dhe mbi të gjitha, i kanë dhënë aspiratat e sotme, ideale dhe ëndrra, vuajtjen e shndërruar në vlera. Ne sollëm dhe “letërsinë tjetër”, atë që kishte munguar. Shqipëria sot jeton, në fakt duhej të jetonte, në realitetin që deshën të burgosurit politikë e të internuarit e shumtë, që u vranë e u martirizuan. Jemi në fakt dhe dëshmi të gjalla të “Murit të shembur të Berlinit”, por ne shpesh e më shpesh mbetemi sërish brenda “mureve të padukshëm”, në braktisje harresë dhe varfëri. Duhej vuajtja jonë, domethënia jonë, simbolika, vizionet për një Shqipëri të lirë, demokratike, por ne jo dhe aq. Fryma jonë pothuajse mungoi në këtë rrugëtim, gjithnjë e më pak, tani ndoshta fare. Ky është paradoksi dhe njëri nga zhgënjimet themelore. Mosdashja e nismëtarëve, shpërngulja e zanafillës. Tranzicioni u bë më i lodhshëm, jo vetëm i vështirë, zhgënjime pati, edhe mashtrime e të gjitha vazhdojnë ende. Po të kishim rol të rëndësishëm në rrugëtimin politik të Shqipërisë unë,/ata si unë, punët do të kishin shkuar më mirë. Përgjegjësia është gjetiu… Megjithatë, është më i durueshëm kaosi i lirisë sesa liria në pranga apo koha çnjerëzore. Zbulojmë edhe vetveten kolektive kështu. Gjithsesi, Shqipëria është më mirë nga ç’ishte.
Le të bëjmë një udhëtim pas në kohë, me tridhjetë vite. A jeni në gjendje të kujtoni si e imagjinonit Shqipërinë pas 2 apo 3 dekadash, në atë vit të largët 1989?
Shumëçka ia ka kaluar edhe imagjinatës, do të thosha. Për mirë dhe për keq. Për keq, vetëm po të krahasohet me atë që do të donim të ishim. Shqipëria u hap, pranoi pluralizmin dhe demokracinë, pa burgje politike, të drejtat e njeriut dhe ekonominë e lirë të tregut dhe të gjitha liritë, që po i mësonim. Por po përsëris dhe ato që themi rëndom: nuk u dënua diktatori i madh e diktatorët e vegjël me gjyq moral të paktën, me ligj, pra, vetë diktatura, por u dënua me slogane dhe entuziazëm efemer. Aq sa na duket se ajo, diktatura, thjesht u shpërbë siç do të donte. Kishim imagjinuar të kundërtën. Drejtësi dhe paqe. Po flas si para 2 apo 3 dekadave. Mungoi drejtësia e re, e pavarur, pasojat e së cilës po vuhen dhe tani. Të gjithë shqiptarët u bënë pronarë, të paktën të shtëpive të tyre. Dolën kapitalistët e rinj.
Prona, tokat dhe pasuritë e patundshme sipër saj, dhe u keqpërdorën në tërësinë e tyre. U shkatërruan fabrika e uzina e tarraca dhe ç’u takonte pronarëve të dikurshëm a trashëgimtarëve të tyre u është kthyer me vështirësi dhe me pjesë, ndërsa më lehtësisht u bënë pronarët e rinj, të tjerët, tashmë dhe oligarkë, duke u ngritur kështu mure tjetërsoj, nga ata të padukshmit… I kthehem persekutimit, nuk dolën persekutorët, duke munguar ndjesa dhe falja dhe dhembja dhe dhe kështu muri moral mes tyre dhe të persekutuarve mbeti i padukshëm, pa hakmarrje, ndërsa realizimi më i lartë i dëmshpërblimit për të gjithë do të ishte një Shqipëri normale, demokratike dhe me prosperitet. Etj., etj. Ka liri dhe shpërdorim të saj. Të lirë të bëjmë çdo gjë, edhe të ikim apo edhe të çmendemi. E di që në demokraci prirja është të shohësh ato që s’janë bërë, e kundërta e diktaturës që të detyron të shohësh ç’është bërë, edhe vepra të mëdha, por me një popull të varfër dhe të pa lirë, për të mos thënë me skllevër modernë. Shqipëria ka bërë përpara, ka shembur mure, njerëzit ekonomikisht janë më mirë në përgjithësi, ku po polarizohet pasurimi, pa shtresë të mesme të ndjeshme, pa shoqëri civile të fortë etj., megjithatë është vend në NATO, ashtu siç ne deshëm dhe pret të futet në Bashkimin Europian. Këtë s’e kisha imagjinuar, që s’ishim në Europë dhe që Europa të mos na rrinte aq afër sa do të donim.
Politika u liberalizua. Ka arritje dhe në planin ndërkombëtar me lidership që dhe ka shkëlqyer. Por nuk kishim imagjinuar që politika të përditësohej herë pas here e shpesh kështu duke rënë në interesa vetanake, mediokre, grindavece, e shpëlarë, që do të kishim dhe politikanë pa ideale, nën nivelin e mesatares së popullit, të kapur dhe nga krimi, etj., etj. Deshëm zgjedhje të lira dhe të tilla janë, të lira dhe në shitblerje, që edhe Presidenti i Republikës të mund të zgjidhej nga populli dhe nuk e kisha imagjinuar kurrë që në demokraci një ish-oficer i rëndomtë i ushtrisë së diktaturës të caktohej si President. Një rënie kjo e pamerituar, ndëshkim i Shqipërisë. Ka dhe rënie të seriozitetit të edukimit masiv, të atij universitar, fjala është për cilësinë, por ka shkollim të nivelit bashkëkohor në veçanti, me mundësitë dhe nëpër botë, shpresë për të bërë më të mirën gjithë të rinjtë së bashku.
Besoja për një prani të ndjeshme të diasporës sonë në jetën e vendit dhe jo një emigracion tonin kaq të begatë dhe dëshpërues. Shqipëria është Perëndim, kështu dhe donim. Ashtu si dhe me Europën e Bashkuar, adhurimi dhe aleanca me SHBA është historike, e ëndërruar, vendimtare, me të ardhme dhe do të donim që politika dhe diplomacia e vendit tonë të ishin më produktive, të kultivuara, me një program mbarëkombëtar, me strategji të tillë. Populli e di që marrëdhëniet me SHBA janë jetike, shpëtimtare, edhe qeveritë tona të bëjnë çmos që ato të forcohen vazhdimisht, të bëhen të shumanshme, që Shqipëria të arrijë sa më shpejt ku e imagjinonim 2 apo 3 dekada më parë.
Pavarësisht entuziazmit që përfshiu të madh e të vogël në ato ditë kur Shqipëria linte pas një herë e përgjithmonë 50 vite të regjimit totalitar dhe hynte në një fazë të re, të panjohur, të një shoqërie demokratike, të paktë ishin ata që e ndienin se rruga që do të ndiqej, nuk do të ishte një autostradë, por një garë me pengesa. Pyetja është e drejtpërdrejtë: Çfarë shkoi mirë në tranzicionin shqiptar gjatë këtyre 30 viteve? Dhe çfarë shkoi keq?
Dhe përgjigjja ime dua të jetë po aq e drejtpërdrejtë: e mira dhe e keqja në tranzicionin shqiptar, sipas meje, janë të lidhura ngushtë me njëra-tjetrën si vëllezërit siamezë. E kam thënë edhe herë tjetër, ne na u desh të ndërtojmë demokracinë me kundërshtarët e demokracisë, krahas së keqes, kjo ka dhe të mirën e saj, ne po ndërtojmë kapitalizmin me armiqtë e kapitalit, të pronës private, të dikurshmit natyrisht, si të thuash me ata që bënin socializmin real ose me bijtë e tyre dhe kjo ka të keqen e saj, që është dhe e mira, pra, “kundërshtarët u bënë me ne”.
Që armiqtë t’i kthesh në vëllezër, është biblike. E kundërta që po ndodh, që vëllezërit kthehen në armiq e vrasin njëri-tjetrin për pronën, është punë e djallit. Lidhjet me djallin kanë mbetur ende të forta. Nuk na duhet një demokraci pa virtyte, thoshte Shën Gjon Pali II, ai që punoi aq shumë dhe për rrëzimin e Murit të Berlinit, papa i parë që vizitoi Shqipërinë. Pamjaftueshmëria si virtyte e drejtësisë, e dhimbjes, e të bërit mirë, e dashurisë, e pendimit, e faljes, e së bukurës, etj., është keq. Kthimi te virtytet, tek ato e te të tjera, te dëshirat për dije e punë, për t’iu gjendur tjetrit, atdheut, është mirë dhe duhet patjetër që t’u kthehemi më me frymëzim, duke shembur çdo mur pengues, që fitoret e demokracisë shqiptare të mos jenë dhe fataliteti i kësaj demokracie. Jo më fitore në humbje dhe as humbje në fitore!
93 % e shqiptarëve janë pro integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Europian. Gjë që na bën ndoshta popullin më pro europian, në një kohë të lulëzimit të populizmave dhe ekstremizmave. Megjithatë, sot, 3 dekada më vonë, Shqipëria “ende pret te porta”. Pse kjo vonesë? Cilët mendoni se janë faktorët që kanë bërë që ta humbasim “trenin e integrimit” gjatë këtyre 30 viteve?
Ndoshta edhe i prekëm disi më lart, janë disa nga çështjet e tranzicionologjisë, besoj. Jemi një popull i traumartirizuar, (m’u desh ta krijoj këtë fjalë për të dhënë bashkë traumën dhe martirizimin), dolëm nga terri dhe barbaria më e madhe në Europë, më të varfrit dhe më të gënjyerit. 3-4 shqiptarëve së bashku u takonte nga një bunker që tani nuk duhen për asgjë, ndërsa shumica e familjeve shqiptare jetonte në apartamente të ngushta, madje dhe dy dhe tre kurora në shtëpi. Jetonim si në rrethim dhe prisnim armikun që s’vinte e s’vinte.
Drejtuesit në shumicë, pa dashjen e tyre, tani kanë në mendësi atavizma nga sistemi i dikurshëm socialist, nga ato praktika, qëndrime e interesa, ndërkohë janë në një proces të ri, ku nuk mungon përkushtimi, fantazia dhe shkenca si dhe interesi vetanak ndaj sistemit të tanishëm kapitalist dhe prapë, pa dashjen e tyre, kështu më duket, është arritur një kapitalizëm parak, i egër si për të na thënë se ja, kjo është ajo që deshët, duke u mbajtur gjallë ndërkohë dhe nostalgjia e dëmshme për sistemin e kaluar, në përpjekjet vetanake të gjithsecilit për t’u pasuruar sa më shpejt, por jo me mundësitë e atyre që dalin në krye të vendit, ku korrupsioni është tronditës. Populli ynë dëshiron shumë e vepron pak, ka dhe egon e mirë, por jo ndërgjegjësimin dhe kulturën e bashkësisë, e kolektivitetit, i tmerruar nga kolektivizimit në diktaturë. E do dhe e pret integrimin në BE. Me padurim. Meqenëse ai vonon, prandaj dhe ikin për andej. Është klasa politike që s’ia ka dalë të gjejë rrugën më të shkurtër për atje, për të mos thënë se ndonjëherë i intereson dhe status-quoja.
Nuk janë plotësuar kushtet, një pjesë e të cilave dëmtojnë interesat e vetë klasës politike, korrupsioni alarmant, papunësia e ndjeshme, paaftësia drejtuese, zhvillimi i paplanifikuar, importi më i madh se eksporti, infrastruktura e prapambetur, çinteresimi flagrant për kulturën etj., etj. Si faktor i parë, është që ne jemi vonë për te vetja… Dhe “Treni i integrimit” nuk pret. Dhe vetë BE nuk ka unitetin e duhur dhe një venitje të dëshirës për zgjerim, pa zemërgjerësinë dhe kujtesën e duhur, se Shqipëria me Skënderbeun në krye u bë mur mbrojtës për Europën 500 vjet më parë, u vranë dhe u dogjën shqiptarët dhe ballkanasit, pa pati një lulëzim në bregun tjetër, një Rilindje Europiane, Da Vinç e Mikelanxhelo e Makiavel. Duket si legjendë kur e themi, por është histori dhe borxh. E meritojmë Europën dhe na meriton Europa me pak punë të përbashkët që Shqipëria të mos presë “ende te porta”, siç thoni ju. Pra, pas mureve të padukshëm…
A mendoni se klasa politike shqiptare në tërësi – në të gjithë spektrin e saj – ia ka dalë që të ngrihet në lartësinë e peshës dhe rëndësisë që kjo periudhë 3-dekadëshe ka në historinë e Shqipërisë?
Nuk është ngritur ende në atë lartësi, por klasa politike ka ngritur lart një tjetër mur të padukshëm përreth vetes, duke iu larguar realitetit të popullit të vet dhe Europës ngjitur. Dhe Muri, e përsëris, është dhe politikë. Ndërkaq, ka një gjithëpërfshirje në një si “sindromë muri”, që një pjesë e duan ta kenë, i mbron në vetëveçimin e tyre dhe të tjerët që nuk duan mure, t’i rrëzojnë kudo, edhe atje ku janë mure mbrojtëse.
Nga kjo sindromë nuk mund të dilet kollaj. As unë nuk rri dot pa treguar një poezi timen, pa poezi nuk ka Europë, e kam shkruar në Gjermani në 1993, është në librin tim, “Mbjellja e vetëtimave”, që u botua një vit më pas në Shkup, duke rrëzuar kështu mure të tjerë rreth vetes. Kam një copëz guri nga Muri i Berlinit në shtëpi, ma dha një mik gjerman, ia kërkova, e dua, i thashë, ç’të jetë, tullë, shkëmb, ndërsa ai më kërkoi diçka nga shtatorja, dhe ajo e rrëzuar, e Enverit. S’kisha bronz të thyer, vetëm ca mermeri nga piedestali, e ndava. Të rrezikshme ato janë kur i mban në kokë. Shkëmbime të tilla në natyrë, kaq emocionuese, më janë dukur si paraprirje të marrëdhënieve të vendit tim me Europën.
Pastaj e pashë dhe unë Murin në Berlin, pjesë të tij në tri vende të ndryshme, në Berlin së pari, ku e kishin lënë ndoku, ku nuk pengonte rrugën, për kujtesën. Ai s’ishte prej tullash siç e kisha menduar, por bashkime masivesh të larta betoni. Pra, tullat, me të cilat kisha punuar dikur, nuk shërbenin për mure kësisoj. Vura re se në faqen Lindore, Muri ishte tejet i shkretë, gri e zbrazët, kurse nga faqja Perëndimore ishte plot me grafitë, vizatime ngjyra-ngjyra, fjalë, profile, puthje etj. Dhe e kujtova se në anën Lindore nuk lejohej të afroheshe, të qëllonte me automatik menjëherë ushtari si në kufi, të vriste për tentativë arratisjeje. Oh, sa shumë janë vrarë e janë zvarritur kufoma të përgjakura! Po kështu ishin dhe ato pjesë autentike të Murit të Berlinit, që i shpërngulën duke kaluar oqeanin në Uashington, i pashë në një muze të tij dhe kështu është dhe në Tiranë ajo copëz Muri, e vendosur në hyrje të “Bllokut”, megjithëse në faqen që i takonte Lindjes, dikush ka hedhur ngjyra. Tani që nga kjo copëz Muri në Tiranë dhe deri në Berlin e më tej, në Uashington, politika shqiptare has në mure të padukshëm, pengues si të mbetura që para viteve ’90, që s’dihet me sa shpirt e zell u vërvitet për t’i shembur. Duhet!
Themeli i një shoqërie demokratike perëndimore është sundimi i ligjit. Sa mendoni se e kemi “ndërtuar” këtë themel gjatë tranzicionit postkomunist shqiptar?
S’ka si të jetë ndryshe dhe ligji te ne është si demokracia që kemi, mes mureve të padukshëm. Nëse ndërruan Kushtetuta dhe Legjislacioni, Kodi Penal, etj., gjyqtarët, prokurorë e hetues etj., ishin po ata të diktaturës, një pjesë e të cilëve kaluan në avokatë, që dikur nuk lejohej dhe kështu nga dënuesit tanë u kthyen në mbrojtësit tanë, të mësuar që drejtësia të ishte pronë e shtetit dhe e sundimtarëve, prandaj dhe më shumë është vepruar në gjyqësor sipas urdhrave nga lart dhe interesave partiake dhe jo sipas ligjit, i pamjaftueshëm dhe ky. Ligji është dhe moral, ndërgjegje dhe përgjegjësi, mbrojtje e lirisë dhe e pronës. Me urgjencë do të duhet një ligj që njerëzit e ligjit të jenë vetëm të ligjit. Drejtësia është panteon i popullit. Ende s’është ngritur si i tillë./Bota.al
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
