GAZETA SHQIPTARE/ Në vitet 1800, Livorno krenohej me vendpushimet kryesore bregdetare të Italisë dhe me mysafirët më të famshëm. Këto ditë, është injoruar kryesisht – dhe turistët po humbasin një qytet të gjallë plot surpriza.
Të paktën dy herë në vit kthehem në Livorno, qyteti i fëmijërisë sime. Gjëja e parë që bëj është të shkoj në tregun qendror të ushqimit të rrëmujshëm, të zhurmshëm dhe plot ngjyra për të ngrënë një frate (petull me aromë portokalli të zhytur në sheqer), dhe më pas në port për të parë nëse iriqët e detit qëndrojnë ende atje, duke shërbyer krijesa deti me gjemba të prera në gjysmë, për t’u konsumuar të papërpunuara me një pikë lëng limoni.
Vetëm 20 km në jug të Pizës, Livorno kontrollon të gjitha kutitë e qytetit portual evropian: është kaotik dhe i gjallë; është multikulturore; dhe është e lidhur fort me detin, si në aspektin kulturor ashtu edhe në atë gastronomik. Plus, është në mes të Toskanës, gjë që duhet ta bëjë automatikisht popullor.
Megjithatë, me vetëm 10% të numrit të turistëve të Firences dhe një të tretën e numrit të Pizës , Livorno kryesisht injorohet nga vizitorët – dhe ata pak që shfaqen shpesh duken sikur kanë ardhur rastësisht. Ndaloni një në rrugë, nëse mund ta gjeni, dhe pyesni pse janë këtu: me siguri do të thonë se janë duke pritur për të kapur tragetin për në Korsikë ose Sardenjë, ose thjesht janë duke udhëtuar dhe duke kërkuar një vend për të ngrënë.
Por pse është kështu? Së pari, Livorno është i rrethuar nga qytete toskane me famë botërore që, thonë shumë vendas, vjedhin vëmendjen. Të tjerë besojnë se gjatë viteve, rafineritë e naftës të qytetit, zona e portit të tij dhe baza ushtarake amerikane e Kampit Darby i kanë dhënë Livornos një imazh industrial dhe të ndotur. Por udhëtarët që kalojnë me shpejtësi nuk e kuptojnë se po humbasin një qytet të gjallë kulturalisht me një vijë bregdetare që të lë pa frymë dhe një qëndrim unik liberal që është i rrënjosur në fillimet e tij: kur Medicis themeluan qytetin në vitet 1500, ata vendosën ligje që garantoi liri të paprecedentë për të gjithë të ardhurit, duke tërhequr biznesin, talentin dhe një popullsi të larmishme që e bënë qytetin të lulëzonte.
Nga vitet 1700 dhe 1800, Livorno ishte bërë një ndalesë e rëndësishme në Grand Tour. “Në atë kohë, Livorno ishte një destinacion i njohur veror për shoqërinë e lartë italiane,” tha historiani vendas Giorgio Mandalis. Ai shpjegoi se në vitet 1800 dhe deri në Luftën e Dytë Botërore, qyteti ishte shtëpia e disa prej vendpushimeve të para bregdetare të Italisë, të cilat frekuentoheshin rregullisht nga mbretërit italianë dhe kishin objekte turistike, duke përfshirë hotele dhe Spa. Kishte madje një panair argëtimi me slitë me rul që shfaqte një version të hershëm të një kinemaje, të drejtuar nga një agjent i pionierëve të filmave, vëllezërit Lumière. Një pllakë në murin e Villa Dupuoy në lagjen Montenero përkujton festën gjashtë-javore të Lord Bajronit në Livorno në 1822. Dhe një nga operat e Mozartit, Lo Sposo Deluso , është vendosur gjithashtu këtu .
Megjithatë, ditët e lavdisë nuk do të zgjasin përgjithmonë. Në Luftën e Dytë Botërore, sulmet ajrore të SHBA-ve shkatërruan pjesën më të madhe të portit strategjik dhe qendrës së qytetit, duke e bërë Livornon një nga qytetet më të bombarduara në Itali. Gjërat u përkeqësuan edhe më shumë, thonë shumë vendas, me rizhvillimin e pamatur dhe të nxituar të pasluftës të lagjeve të tëra. “Imazhi publik i Livornos, i cili tashmë ishte dëmtuar nga lufta, u vra më tej nga ndërtesat e reja racionaliste, të cilat, të ngritura pranë arkitekturave të shekullit të 17-të të kursyera nga bombat, kanë bërë që zona të duket joharmonike dhe e pabalancuar,” tha Mandalis. .
Banorët vazhdojnë të jenë kritikë ndaj këtyre gërvishtjeve; madje ekziston një grup në Facebook i quajtur Se potessi demolire… (Nëse mund të prishja…) që, në përshkrimin e tij, inkurajon banorët të postojnë imazhe të ndërtesave që “fysin pamjen e tyre”. Siç vuri në dukje historiania e artit, Federica Falchini, “Livornezët ende nuk e kanë kapërcyer të ashtuquajturin “Nobile Interrompimento ” ose “Ndërprerje fisnike”, një ndërtesë e madhe racionaliste e ngritur pas luftës mu në mes të ish-Piazza Grande të qytetit. Piazza, e cila dikur ishte një nga sheshet më të mëdha të Evropës, tani nuk është më shumë se një vend parkimi në njërën anë të ndërtesës dhe një stacion autobusi në anën tjetër”.
VIJO LEXIMIN E ARTIKULLIT TE PLOTE TE GAZETA SHQIPTARE
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
