Imagjinoni se jeni në një festë dhe shoku juaj ju thërret për të takuar kushërirën e tyre Barbara. Miku juaj e plotëson prezantimin e tij me disa fakte: Barbara jeton në një qytet të vogël dhe punon si analiste e të dhënave për një agjenci sigurimesh. Aktiviteti i saj i preferuar është të shikojë televizor. Ju mund ta gjeni veten duke rënkuar vetëm nga mendimi i takimit dhe ky reagim mund të thotë aq shumë për ju sa për analistët e të dhënave që kënaqen me pak televizor.
Sipas hulumtimeve të fundit, njerëzit kanë shumë paragjykime se cilat veçori përbëjnë një boshllëk stereotip. Ashtu si llojet e tjera të stereotipizimit, këto paragjykime mund të mos jenë objektivisht të vërteta, por ato vijnë me pasoja jashtëzakonisht negative. Njerëzit i gjykojnë ashpër ata që përputhen me stereotipe ‘të mërzitshme’, duke i konsideruar më pak kompetentë dhe më të ngrohtë se personi mesatar dhe duke i shmangur padrejtësisht në ndërveprimet shoqërore edhe para se të kenë hapur gojën. “Ata janë të margjinalizuar”, thotë Wijnand van Tilburg, një psikolog social eksperimental në Universitetin e Essex, MB, i cili udhëhoqi kërkimin e fundit.
Gjetje të tilla mund të na bëjnë të gjithëve të rishqyrtojmë supozimet tona përpara se të takojmë një Barbara në një mbledhje shoqërore. Duke hyrë në një takim me pritshmëri të panevojshme negative, mund të përfundoni duke humbur një bisedë potencialisht të këndshme – ndërsa një mendje më e hapur mund të lejojë që të lulëzojë një miqësi. Hulumtimi mund të ofrojë gjithashtu disa këshilla për të krijuar një përshtypje të parë më të mirë.
Hulumtim tronditës
Hulumtimi i Van Tilburg bazohet në më shumë se dy dekada interesi shkencor në përvojat e njerëzve të mërzitjes. Ky hulumtim ka treguar se është një nga emocionet tona më torturuese, me një ndikim çuditërisht të thellë në sjelljen tonë.
Në vitin 2014, për shembull, studiuesit në Universitetin e Virxhinias, Charlottesville, u kërkuan pjesëmarrësve të kalonin 15 minuta në një dhomë të mobiluar pjesërisht. Pjesëmarrësit nuk kishin celularë, kompjuterë apo materiale leximi – por kishte një pajisje që jepte një goditje të vogël elektrike me shtypjen e një butoni. Pavarësisht dhimbjes së dukshme që do të sillte kjo, 18 nga 42 pjesëmarrësit vendosën ta bënin këtë të paktën një herë për të thyer mërzinë e tyre. Duket se çdo stimulim – madje edhe siklet fizik i qëllimshëm – ishte më mirë sesa të mos merreshin fare me mjedisin e tyre.
Ju mund të pyesni veten nëse ky reagim ishte i veçantë për organizimin e eksperimentit, por tani ai është përsëritur në situata të tjera. Në një studim të mëvonshëm, pjesëmarrësit u detyruan të shikonin një film të lodhshëm që luante të njëjtën skenë 85 sekonda në përsëritje për një orë. Kur iu dha mundësia, shumë pjesëmarrës zgjodhën të luanin me një pajisje që jepte një humbje të pakëndshme të energjisë elektrike.
Sjellje të tilla mund të duken të çuditshme. Por, sipas James Danckert, profesor në neuroshkencën konjitive në Universitetin e Waterloo-s në Kanada, këto studime tregojnë se sa e fuqishme mund të jetë mërzitja për të na shtyrë të kërkojmë stimulim të ri – diçka që mund të ketë përfitime të mëdha në jetën e përditshme. Ndërsa lundrojmë në botë, thotë ai, duhet të zgjedhim vazhdimisht midis shfrytëzimit të situatës ekzistuese ose eksplorimit të mundësive të tjera. Pasi kemi kryer të njëjtën sjellje për një kohë të gjatë pa shpërblim adekuat, mërzia na detyron të ndryshojmë zakon, në vend që të mbesim të mbërthyer në një gropë.
Hulumtimi i Danckert tregon se ndjenjat e mërzisë janë veçanërisht të dhimbshme kur na kujtohen me vetëdije burimet e tjera të mundshme të stimulimit që mund të eksplorojmë. Njerëzit e kanë shumë më të vështirë të ulen në një dhomë pa bërë asgjë nëse mund të shohin për shembull një puzzle të papërfunduar ose një tavolinë me Lego që nuk lejohen ta prekin.
Kjo mund të shpjegojë pse është kaq e padurueshme të ngecesh me një mërzitje në një festë, ndërkohë që mund të dëgjojmë të gjitha bisedat e tjera të emocionuara rreth nesh. Ndërsa jemi të detyruar të dëgjojmë për detajet më të vogla të punës së të njohurit tonë të ri, po humbasim mundësinë për të krijuar një lidhje më të thellë shoqërore me dikë që do t’i përshtatej shumë më mirë personalitetit tonë. Në aspektin psikologjik, ne ndërgjegjësohemi për të gjitha “kostot e oportunitetit” që kanë lindur nga biseda.
Burimi: Revista Psikologjia
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
