“Piramida” e Ismail Kadaresë flet gjermanisht

Egjipt, shekulli i 26 para Krishtit. Të gjithë janë të shqetësuar sepse Keopsi nuk do të ngrejë një piramidë. Po një faraon nuk mund të kuptohet pa një piramidë.
 Dhe puna nuk është se ajo i duhet për ta përdorur në jetën e përtejme. Më shumë se në atë botë, piramida i shërben faraonit për sundimin e tij në tokë. Kështu, Keopsi vendosi ngritjen e piramidës më të madhe, puna për ngritjen e së cilës zgjati 20 vjet. Një punë e gjatë, stërmunduese, ku flitet edhe për sabotime… Një histori e njohur kjo për shqiptarët, të cilët ndërtuan për 50 vjet një tjetër piramidë, diktaturën më të egër të Europës Lindore. Një nga romanet më të guximshme të shkrimtarit Ismail Kadare, shkruar në vitet e fundit të diktaturës komuniste, flet tanimë edhe në gjuhën gjermane. Vetëm pak ditë më parë ka dalë në qarkullim romani “Die Pyramide” nga Shtëpia botuese S. Fischer, Frankfurt/Main 2014, përkthyer në gjuhën gjermane nga Joachim Röhm. Pjesa e parë e romanit “Piramida” është shkruar në vitet 1988-1990, në Tiranë. Përpara ikjes në Paris në vjeshtë të vitit 1990, dorëshkrimin e pambaruar autori ua la miqve të tij në Shqipëri. Me ndërrimin e sistemeve, në vitin 1991, dorëshkrimi, me dëshirë të autorit, u botua në trajtën e një novele, në gazetën “Rilindja Demokratike”. Romani u mbarua më pas në Paris, në vitet 1991-1992, për t’u botuar në të njëjtën kohë në shqip dhe në frëngjisht, në Tiranë dhe në Paris. Në Tiranë u botua së pari nga shtëpia botuese “Çabej”. Për këtë roman Kadare është konsideruar “arkeolog i diktaturës, i cili zbërthen hieroglifët e tmerrit, që tiranët e të gjitha ngjyrave u kanë

damkosur në trup viktimave të tyre”. Një nga botimet më të fundit është ai në gjuhën gjermane nga Joachim Röhm, i cili është një nga përkthyesit më të rëndësishëm jo vetëm i veprës së Kadaresë, por edhe i letërsisë shqipe në përgjithësi, duke përfshirë këtu edhe atë që krijohet jashtë kufijve shtetërorë të Shqipërisë. Deri më tani, ai i ka prezantuar lexuesit gjerman veprat e Kadaresë “Kronikë në gur”, “Kush e solli Doruntinën”, “Nëpunësi i pallatit të ëndrrave” etj. Edhe në rastin e “Piramidës” ai ka arritur të ruajë origjinalitetin e shkrimtarisë së Kadaresë, i cili sipas botuesit gjerman, përmes kësaj vepre arrin ta tërheqë lexuesin në “një botë në të cilën koha nuk matet me muaj apo vite, por në gurë dhe llogaritet në miliona vdekje mizore, që janë shkaktuar nga transporti dhe ndërtimi”. “Piramida” e Kadaresë vlerësohet si shëmbëlltyra politike e diktaturave totalitare në tërësi, por në veçanti të diktaturës komuniste në Shqipëri, e cila edhe pas vdekjes së diktatorit Hoxha la si shenjë një piramidë, jo në formën e metaforës, por në gjithë kuptimin e saj. Por që fatkeqësisht nuk arriti ta mbajë në jetë edhe për shumë gjatë sundimin e diktatorit, pas vdekjes.
Përkthimi i këtij libri vjen në të njëjtën kohë me botimin e romanit të parë zyrtar të Ismail Kadaresë, “Mjegullat e Tiranës”, i cili priste në sirtarët e shkrimtarit, i pabotuar, qysh prej vitit 1958. Ky roman i botuar nga shtëpia botuese “Onufri” i shtyn më herët në kohë fillesat e krijimtarisë serioze të shkrimtarit. Tashmë “Mjegullat e Tiranës” gjendet edhe në versionin Kindle, në të gjitha adresat e “amazon”.

© Panorama.al