Ish-zv/komandanti i Forcave Detare, Petoshati: Si më larguan nga grupi i punës për paktin detar me Greqinë

Debatet e konsumuara me tepri mbi ligjin e shumëpërfolur, rrëzuar tashmë me vendim të Gjykatës Kushtetuese për marrëveshjen detare me Greqinë, janë fokusuar pak dhe në mënyrë sporadike mbi performancën dhe integritetin e pjesëtarëve të grupit ndërinstitucional, që realizoi tërësinë e negociatave dhe përgatiti projektin final që mori “Ok”-in e institucioneve vendimmarrëse. Madje, përveç dy-tre emrave që u bënë publikë në media gjatë diskutimeve pro-kundër marrëveshjes, pjesa tjetër ka mbetur e panjohur.

Në një analizë që Artur Meçollari, njëri ndër ekspertët më të mirë të Forcave Detare, botoi në “Panorama” ditët e fundit, pasi evidentohet problematika kritike si funksiononte grupi i negociatorëve, denoncohet fakti i padëgjuar që në fazën finale të marrëveshjes, njëri prej pjesëtarëve të tij është përjashtuar me një urdhër verbal.

“Kapiteni i Rangut të Parë, Bektash Petoshati, asokohe zëvendëskomandant i Forcave Detare,- bën me dije në shtjellimin e tij Muçollari,- është i vetmi nga anëtarët e grupit ndërinstitucional që ka kundërshtuar tekstin e marrëveshjes detare me Greqinë dhe nuk ka firmosur relacionin që ky grup formuloi në përfundim të procesit”.

Në përgjigje të reagimit që ka ngjallur publikimi i këtij fakti, gazeta u interesua te zoti Petoshati për të ndriçuar të vërtetën mbi pozicionin dhe kundërshtitë e tij në grupin e negociatorëve për marrëveshjen detare me Greqinë…

Zoti Petoshati! Në një analizë të botuar së fundi në “Panorama”, vihet në dukje se ju keni qenë i vetmi pjesëtar i grupit të negociatave për marrëveshjen detare me Greqinë, që keni kundërshtuar tekstin e saj dhe nuk keni firmosur relacionin që ky grup formuloi në përfundim të procesit. Si qëndron e vërteta?

Unë nuk isha deri në fund pjesë e grupit. Jam larguar nga radhët e tij me një urdhër të ministrit të Mbrojtjes, që nuk e kuptova asnjëherë arsyen e vërtetë të tij, në kohën kur procesi ishte drejt finalizimit. Më saktë, më kanë larguar përpara fillimit të negociatave..

Pra, jeni shkarkuar me urdhër të ministrit të Mbrojtjes, ndërkohë që ishit thirrur në grupin ndërinstitucional mu urdhër të Kryeministrit?

Ja që kanë ndodhur dhe çudira të tilla, po le të merremi me kronologjinë e historisë. Më 28 mars 2008, me shkresën Nr.4344, zoti Basha, në atë kohë ministër i Jashtëm, i kërkoi Ministrisë se Mbrojtjes sigurimin e pjesëmarrjes së anëtarëve të grupit të punës për vazhdimin e negociatave për delimitimin e shelfit kontinental me Greqinë, negociata që do të realizoheshin në Athinë më 7 ose 8 Prill, 2008. Ishte kjo faza përmbyllëse e punës disa mujore që po vazhdonim si grup. Më herët, unë bashkë me kapitenin e Rangut të Parë, Kristaq Gerveni, në atë kohë komandant i Forcave Detare dhe zonjën Mariana Zeka, drejtoreshë e Institutit të Gjeografisë Ushtarake, kishim realizuar fazën e përgatitjes së negociatave nga Ministria e Mbrojtjes. Ndodhi që ministri Oketa sa mori shkresën e Ministrisë së Jashtme, u shpreh mbi të me shënimin “Të shkojë Kristaqi dhe Miranda”. Pra, dy kolegët e mi. Nga ky moment unë mbeta jashtë grupit të negociatorëve dhe ca më keq nuk e vrau njeri mendjen për të më zëvendësuar. Ndërkohë që Forcat Detare kanë me dhjetëra oficerë të rangjeve të ndryshme, të cilët kanë trajtuar të drejtën detare në shkollat më prestigjioze në Amerikë, Turqi, Gjermani, Itali apo Greqi…

Për aq kohë sa keni qenë pjesë e grupit të punës, cilat kanë qenë çështjet që keni trajtuar?

Unë kam qenë pjesëtar i grupit të punës duke filluar nga tetori i vitit 2007. Kam marrë pjesë në të gjitha takimet e zhvilluara në Ministrinë e Jashtme, ku bënim përgatitje për bisedimet dypalëshe. Ato kryesisht drejtoheshin nga drejtoresha Juridike e Ministrisë së Jashtme dhe vetëm në një rast, nga sekretari i Përgjithshëm, Ferit Hoxha. Që këtej deri në shkurt–mars 2008, kohë që përkon me takimin e fundit që unë kam marrë pjesë, jemi njohur sipas një programi me kuadrin ligjor e teknik, që do të shërbente si bazë për bisedime me palën greke. Gjatë kësaj periudhe, kemi trajtuar si çështje kryesore problemin e vijës bazë, botimin e një harte shqiptare, trajtimin e pikës treshe në veri të detit Jon (atë midis Italisë, Greqisë e Shqipërisë), përzgjedhjen dhe afrimin e specialistëve më të kompletuar në këtë fushë etj. Së bashku me mua, në Shtabin e Flotës për këtë çështje punonin dy oficerë të tjerë me profesionin e juristit. Pas çdo takimi i raportoja me shkrim komandantit të Forcës Detare. Duke qenë se për ne ishte një eksperiencë e re, u përpoqëm të gjenim në arkivën e Ministrisë së Punëve të Jashtme dosjen e negociatave me Italinë për shelfin kontinental, por për fat të keq mundëm të gjenim vetëm një fashikull ku ndodheshin 3-4 fletë dhe asgjë më tepër.

Cilët ishin pjesëtarët e tjerë të grupit të punës?

Në takimin e parë, rreth tetorit 2007, merrnin pjesë dy përfaqësues të Ministrisë së Ekonomisë, një nga Ministria e Transporteve, një nga Ministria e Brendshme, një nga Ministria e Drejtësisë, drejtoresha e Institutit të Gjeografisë Ushtarake dhe tre veta nga Ministria e Jashtme. Nga takimi i parë më kujtohet një detaj. Para se të fillonim diskutimet për planin e punës, në bisedë të lirë, pyeta me një lloj shpotie “Çfarë ka greku që kërkon rishikimin e kufijve, ne e kemi një kufi me të…”. Aty për aty, përfaqësuesi i Ministrisë së Ekonomisë më sqaroi diçka që nuk e kisha dëgjuar deri në atë kohë. Nuk është kërkesë e Greqisë, u shpreh ai në konfidencë, por e shtetit shqiptar”. Ai më tregoi më tej se qeveria e Shqipërisë ka një kontratë me një kompani kanadeze për studimin e zonës jugore naftëmbajtëse dhe gjatë kohës kur ajo (kompania kanadeze) kishte filluar punën, pala greke nuk i kishte lejuar, sepse sipas legjislacionit ndërkombëtar, nuk ekzistonte një marrëveshje me Shqipërinë për shelfin kontinental.

Ndërkohë që grupi i negociatave vazhdonte punën, Parlamenti shqiptar ka miratuar një ligj që shfuqizonte vijën e drejtë bazë. Kur u njohët ju me përmbajtjen e tij?

Një fakt të tillë e kam mësuar në mbledhjen që grupi bëri në shkurt të vitit 2008. Aty mora vesh se Ministria e Brendshme kishte paraqitur një projektligj të ri “Për kontrollin dhe mbikëqyrjen e kufirit” dhe Parlamenti e kishte miratuar me procedurë të përshpejtuar, më 24 janar 2008. Çudia më e madhe këtu kishte të bënte me faktin se, sipas këtij ligji, Shqipëria mbetej pa vijë të drejtë bazë, gjë që binte në kundërshtim me Konventën e Montego Bay-it. Vendi ynë që nga viti 1946 e deri në janar 2008 kishte pasur një vijë të drejtë bazë.

A ishin përfshirë Forcat Detare në hartimin e këtij ligji. Po komandanti Gerveni kishte dijeni për të?

Siç e thashë, mbledhja e shkurtit 2008 ishte e fundit ku mora pjesë si anëtar i grupit. Që këtej u shkëputa me urdhër të ministrit të Mbrojtjes dhe nuk mund të jem i saktë në mendimin se kush ka pasur dhe kush nuk ka pasur dijeni për heqjen e vijës së drejtë bazë. Për mendimin tim, ky është një problem ligjor dhe i takon Ministrisë së Drejtësisë, konkretisht Drejtoria e Kodifikimit të përgjigjet. Sakaq, dua të pohoj se Ligji 9561 është përgatitur pa pjesëmarrjen e Forcave Detare dhe se shfuqizimi i Ligjit 8771, datë 19.04.2001, për “Kufirin shtetëror të RSH”, ku saktësohej vija e drejtë bazë, është një papërgjegjshmëri e strukturave që e përgatiten, paraqitën dhe miratuan atë. Padyshim, nuk mendoj se është bërë qëllimisht, se nuk mund të them që tradhtarë janë, veç të tjerash, edhe 140 deputetë shqiptarë!.

Në media është folur se në tetor 2009, ministri Imami ka thirrur në takim gjashtë ekspertë të Forcave Detare që kanë studiuar në SHBA. Cili ka qenë qëllimi i këtij takimi, ndërkohë që ligji kishte kaluar në Parlament?

Unë kam dijeni për një takim që ka bërë shefi i Shtabit të Përgjithshëm në atë kohë me disa oficerë që kishin studiuar në SHBA. Ndoshta bëhet fjalë për këtë. Me sa më kujtohet, në këtë takim janë thirrur specialistët B.Godo, A.Goga etj. Me sa mora vesh, ata ishin ndarë në dy mendime, pro dhe kundër marrëveshjes. Disa ditë më vonë më ka thirrur në një takim ish-ministri i Mbrojtjes, zoti Imami, i cili më kërkoi opinionin si specialist për këtë marrëveshje dhe unë i thashë ato që kisha shprehur më parë. Në thelb i thashë se nuk duhej të futeshim në negociata pa vijë të drejtë bazë, një gabim ky që ishte bërë nga politika shqiptare.

 Është e vërtetë që Gerveni ka kundërshtuar propozimin tuaj që të përfshinte në grupin e punës oficerë profesionistë?

Unë nuk i kam thënë asnjë gjë Kristaq Gervenit rreth kësaj çështjeje. Mendimin për të marrë në grup Anastas Gogën e kam shprehur në një mbledhje, ku Kristaqi nuk ka qenë pjesë. Por di që për pjesën në Jug, sidomos në Gjirin e Ftelisë, Kristaqi ka shkuar vetë me anije e me disa oficerë për të parë situatën në vend. Takimet me ekspertët (nëse mund të quhen të tilla) janë bërë 4-5 muaj pas marrëveshjes, kur filloi “furtuna” në media…

Ju thoni që Flota ka specialistë të mirë në këtë fushë. Përse Gerveni nuk pranonte specialistë të tjerë për çështjen e marrëveshjes, por synonte ta mbante në një rreth sa shumë të ngushtë?

Me sa di unë, Gerveni është konsultuar dhe ka marrë mendimin e disa specialistëve. Mendimin që unë të isha anëtar i grupit të punës, në gusht 2007, e ka dhënë ai me shkresë zyrtare. Pra, nëse ai do ta mbante çështjen në një rreth të ngushtë, nuk do të më kishte thirrur as mua, ca më tepër që njihesha për frymë kritike. E vërteta është që si Gerveni, edhe unë, jemi konsultuar disa herë me oficerë të tjerë specialistë, sidomos për çështje teknike. Por, po e përsëris, problemi i kësaj marrëveshjeje në thelb nuk është detar, por mbi të gjitha juridik. Defekti kryesor këtu sipas meje ishte mungesa e juristit të së drejtës detare ndërkombëtare, për të cilin shteti ynë ka qenë dhe është i papërgatitur.

Një anëtare e grupit të punës, sipas kabllogramit të Ambasadës së SHBA, është shprehur se kishte urdhër që Ambasada e SHBA të mos kishte dijeni për marrëveshjen. Juve ju kishin dhënë një udhëzim të tillë? A mendon se ekspertët e FD nuk u thirrën në atë kohë, por vetëm kur Ambasada e SHBA tashmë ishte në dijeni, në tetor 2009?

Unë personalisht s’kam pasur asnjë kërkesë apo sinjal të tillë, madje më bën çudi se si është e mundur të bëhet një “tradhti” kaq e madhe nga qindra njerëz në grup. Kujt i intereson të shpikë një grup armiqësor si ata të naftës, ekonomisë apo ushtrisë në kohën e socializmit. Kabllogramet dhe kabllogramistët në Shqipëri janë pa njësi matëse, në infinit, vetëm tavolinat e ekspertëve nxjerrin konkluzione dhe mësime, por dua të nënvizoj se jo të gjithë oficerët e Marinës janë ekspertë. Fakti që e kemi trajtuar në një lëndë me 10 apo 20 orë leksione e në ndonjë seminar, nuk do të thotë se gëzojmë statusin e ekspertit.

Cili është mendimi juaj për rolin e Kristaq Gervenit në këtë marrëveshje?

Zoti Gerveni dhe roli i tij në këtë marrëveshje duhet të shikohet në kompleksitet dhe realizëm, jashtë emocioneve politike. Do të dëshiroja të vija në dukje se ai nga pikëpamja akademike dhe aftësitë profesionale është një nga më të aftët në Forcat Detare. Me një arsimim të plotë në shkollat më prestigjioze. Gabimi i vetëm i tij është pse pranoi të futej në bisedime pa vijë të drejtë bazë. Nëse ka gabim në matje, atë duhet ta gjykojnë specialistët, pasi për bazë është marrë “vija bazë normale “ dhe jo “vija e drejtë bazë”. E kam theksuar që atëherë se përgjegjësia kryesore fillon në Parlament, aty ku Ligji Nr.9861, datë 24.1.2008 “Për kontrollin dhe mbikëqyrjen e kufirit shtetëror”, u miratua me sy mbyllur. Një draft ky i bërë jo nga specialistët, por nëpunës të thjeshtë pa njohuri nominale në këtë fushë. Forcat Detare nuk ka pasur asnjë person të përfshirë në procesin e hartimit të këtij ligji dhe zyrtarisht nuk ka dhënë mendime. Me sa më kujtohet as opozita e asaj kohe nuk ka reaguar…

Ju thoni që Gerveni është specialist i mirë, por gaboi se u fut në marrëveshje pa vijë të drejtë bazë, e cila sipas ekspertëve të fushës është abc-ja e legjislacionit detar. Si ka mundësi një specialist i mirëshkolluar si ai të gabojë në një çështje të tillë?

Nëse Kristaqi e ka ditur apo jo faktin që ishim pa vijë të drejtë bazë, nuk mund ta di unë, ajo mbetet në ndërgjegjen e tij. Por kam lexuar në një studim të zotit Artur Meçollari që edhe Greqia është futur në këto bisedime pa vijë të drejtë bazë. Nuk e di sa e vërtetë është. Gjithashtu kam parë në këtë studim, një propozim për një vijë tjetër të drejtë bazë (sipas nenit 7 të Konventës së Montego Bay), i cili po të krahasohet me atë ekzistuese ka shumë ndryshime…

Përfundimisht, cili është gjykimi juaj, a është gabuar në këtë marrëveshje?

Me këtë marrëveshje është gabuar dhe kjo tanimë nuk ka diskutim. Së pari, gabimi kryesor ligjor ka qenë mungesa e përcaktimit të vijës së drejtë bazë. Në të gjithë aktet e më- parshme si: Dekreti Nr.3321, datë 1.9.1961 “Mbi ujërat territoriale dhe ujërat e brendshme të Republikës Popullore të Shqipërisë”; Dekreti Nr.4650, datë 9.3.1970 “Mbi kufirin e Republikës Popullore të Shqipërisë”; Dekreti Nr.5384, datë 23.2.1976 “Për një ndryshim në Dekretin Nr.4650 datë 9.3.1970”; Dekreti Nr.6181, datë 26.4.1980 “Për një ndryshim në Nr.4650, datë 9.3.1970” dhe Ligjin 8771, datë 19.04.2001 “Për kufirin shtetëror të Republikës së Shqipërisë”, përcaktohet qartë vija e drejtë bazë e bregdetit shqiptar. Po me këtë vijë të drejtë bazë kemi hyrë në bisedime me Italinë për të njëjtin problem, bisedime që përfunduan në 1992. Pra, e thënë thjesht “gardhi” nga duhet të fillonin matjet, ishte pikërisht vija e drejtë bazë e shfuqizuar me propozim të Ministrisë së Brendshme. Është Ministria e Brendshme, e cila duhet të japë sqarime pse me Ligjin Nr.9861, datë 24.1.2008 “Për kontrollin dhe mbikëqyrjen e kufirit shtetëror”, një ligj për menaxhimin e kufirit, ndryshoi edhe ligjin e kufirit. Pse u përjashtua Forca Detare nga grupi i punës i këtij ligji, etj. etj. Së dyti; Grupi i punës nuk ka zbatuar Urdhrin Nr.135, datë 23.08.2007 të Kryeministrit, sidomos kjo për çështjen nëse është ose jo gjiri i Sarandës një gji historik. Them është gabuar, pasi në pikën 3 të këtij urdhri thuhet qartë se “… në përputhje me problematikën duhet të marrin pjesë anëtarë të Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë”. Mesa di unë, askush nuk është thirrur nga Akademia e Shkencave. Se treti dhe ç’është më kryesorja, asnjë nga grupi i punës nuk kishte kapacitete profesionale e njohuri juridike për këtë çështje madhore. Duhej patjetër që në grup të ishte një jurist i të drejtës detare ndërkombëtare. Është paradoks që Shqipëria me 420 milje vijë bregdetare dhe me një sipërfaqe ujore 8.000 km2 ushtrim sovraniteti dhe 16.000 km2, të mos ketë një të tillë.

 Urdhri i Kryeministrit autorizon delimitimin vetëm të shelfit kontinental. Përse në marrëveshje janë delimituar edhe deti territorial, dhe zona ekonomike ekskluzive?

Po të lexosh shkresën Nr.4344, datë 28 Mars 2008, të Ministrisë së Jashtme, drejtuar Ministrisë së Mbrojtjes, flitet prapë për shelf kontinental. Pra, zanafilla e marrëveshjes ka qenë shelfi kontinental, kjo ka qenë edhe kërkesa iniciuese e palës sonë (Ministria e Ekonomisë). Por me Greqinë, ndoshta shelfi kontinental, deti territorial dhe zona ekonomike ekskluzive, përputhen. Përgjigjen më të saktë për këtë duhet ta japë Grupi Negociator.

Kur flisni për komplekset në gjykimin ndaj Kristaq Gervenit, keni parasysh që ai mund të ketë pasur presion dhe mund t’i jetë nënshtruar atij?

Për mua Kristaqi gaboi me mënyrën si e artikuloi çështjen në media. Ai doli i vetëm përballë saj, për një çështje në thelb ishte ligjore dhe krijoi perceptimin sikur ishte protagonisti kryesor i procesit. Ndërkohë që të tjerët s’u dukën askund. A e mësoi njeri si e ka emrin përfaqësuesi i Ministrisë së Drejtë- sisë, ai i Ministrisë së Brendshme, i Ekonomisë, apo i Ministrisë së Jashtme? Me siguri, me përjashtim të atyre zyrtarëve që i lidhte puna me procedurën, nuk i mësoi tjetërkush emrat e tyre. Është vënë në shënjestër kështu Kristaqi, ndër të tjera edhe për faktin që media nuk u mor me përfaqësuesin e Ministrisë së Brendshme për ligjin, nuk u mor me përfaqësuesin e Ministrisë së Drejtësisë, me atë të Ministrisë së Transportit, etj, etj. Oficeri i marinës në komision nuk është as për probleme historike, as për ato ligjore, as për ato të kufirit…

 Mendoni se largimi juaj nga grupi i punës ka lidhje me kundërshtitë që ke shfaqur në atë periudhë apo për të mbajtur procesin në rreth të ngushtë që të mos e merrnin vesh amerikanët?

Nuk besoj se qëndron as njëra dhe as tjetra. Nëse do të donin të më shmangnin, nuk kishin pse të më caktonin në grupin e punës. Unë njihem si njeri me sens kritik, edhe ata që më vendosën më njihnin shumë mirë, dhe nëse kanë pasur si qëllim “shitjen e detit”, do të më kishin shmangur që në fillim. Unë nuk e kam zakon të bëj rolin e heroit. Unë nuk kam kundërshtuar ndonjë propozim. Në mbledhjen e fundit, thjesht kam sugjeruar katër pika: “(1) duhet të hedhim idenë e pikës treshe, pra të bëheshin diskutime trepalëshe midis Shqipërisë, Italisë e Greqisë: (2) të thirret në grupin e punës kapiteni i Kapitanerisë së Vlorës, zoti Anastas Goga, i cili përveç edukimit të përgjithshëm për të Drejtën Detare, ka qenë pedagog i kësaj lënde në Universitetin e Vlorës, si dhe kishte botuar edhe dy libra për të drejtën e detit: (3) të botohet harta shqiptare me qëllim që ne të paraqiteshim në bisedime me hartën shqiptare dhe vetëm në rast se çështja do të shkonte në Arbitrazhi të përdorej harta angleze: (4) të shfuqizohet neni 53 i Ligjit Nr.9861, datë 24.1.2008 “Për kontrollin dhe mbikëqyrjen e kufirit shtetëror”, ligj i cili kishte shfuqizuar vijën e drejtë bazë. Por, siç ndodh rëndom në Shqipëri, ku motivi është “puna fillon kur filloj unë”, mendimet e mia nuk u morën parasysh. Kjo çështja e informacionit për amerikanët më duket shumë qesharake. “Kush ia çon më mirë informacionin amerikanëve, Kristaqi që ka mbaruar në Amerikë, apo unë që kam mbaruar në Turqi?” Nuk e di kush e ka promovuar i pari çështjen e armikut të klasës.

NGA AFRIM IMAJ

NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al