Ka raste kur planeti rivendos rrjedhën e tij me një egërsi që duket aq kapriçioze aq edhe e paepur. Pandemia e koronavirusit, duke përhapur “tentakulet e oktapodit” në çdo pjesë të shoqërisë, është një prej tyre.
Kjo nuk është hera e parë. Fatkeqësitë dhe shkatërrimi masiv i popullatave dhe i jetës shtrihen që në kohërat biblike e vazhdon gjatë ditëve të murtajës në Evropën mesjetare. Luftërat, gjithashtu, kanë sjellë një “krasitje darviane” të të gjitha shoqërive.
Avancimi teknologjik, nga dhomat e gazit deri tek armët e shkatërrimit në masë, ka zmadhuar procesin, duke arritur kulmin në llogaritjet e Luftës së Ftohtë për të siguruar shkatërrimin reciprokisht.
Por, siç tregojnë këto fotografi – dhe si kronikat para-fotografike të historisë, besimi dhe mitologjia konfirmojnë se Toka dhe njerëzit e saj kanë qenë prej kohësh pre e patogjenëve të padukshëm, që shkaktojnë viktimat e tyre me efikasitet të lartë.
Në analet e konfliktit, që datojnë nga Murtaja e Athinës nga 430 në 426 para Krishtit gjatë Luftërave Peloponeziane, sëmundjet formuan fatet kombëtare po aq sa – nganjëherë më shumë sesa-ushtritë konkurruese.
Frika nga pandemia më e fundit është rrënjosur thellë në histori. Murtaja në Evropën mesjetare mori miliona jetë edhe në një kohë kur globalizimi ishte në fillimet e tij, duke u zvogëluar popullsitë kombëtare dhe kontinentale duke arritur në shifra befasuese në mesin e shekullit XIV.
Në mijëvjeçarë, kolera, variola (e zhdukur në 1980), tifoja dhe sëmundje të tjera kanë ndryshuar rrjedhën e historisë dhe përforcuan perceptimet njerëzore për brishtësinë e tij.
Katalogu varion nga gripi i derrave dhe gripi i shpendëve, lebra, fruthi dhe malarja.
Duke kërkuar shumë më përpara në kohë, tekstet e shenjta kronizuan plagën e nëntë në librin e Eksodit, i cili tani duket se është pararojë e karantinës, e vetëpërgatitjes dhe distancimit shoqëror që shtrihet përpara shumë prej nesh.
Gripi Spanjoll
Fjala pandemi rrjedh nga greqishtja e lashtë, që do të thotë fjalë për fjalë “të gjithë njerëzit”, por nuk zbatohet në mënyrë universale.
Ndoshta tregimi më i rëndësishëm për rrethanën aktuale është Gripi Spanjoll, i cili përshkoi globin midis viteve 1918 dhe 1919.
Gripi i Hong Kongut
Kjo pandemi arriti të përhapet jashtëzakonisht shumë nga njeriu tek njeriu.
Gripi i Hong Kongut ishte një sëmundje e gripit të kategorisë 2, shpërthimi i të cilit në vitin 1968 dhe 1969 vrau një milion njerëz – në të gjithë botën.
Kur presidenti Donald Trump iu referua coronavirusit si “Virusi Kinez”, disa njerëz kujtuan një imazh nga viti 1968 gjatë të ashtuquajturit Gripi i Hong Kongut që shkaktoi mbi 100,000 vdekje vetëm në Shtetet e Bashkuara, jashtë me një total global mbi një milion.
Fotografia tregonte një tabelë me fjalët: “Gripi i Hong Kongut është jo-amerikan. Kapni diçka të bërë në SHBA”.
SIDA
Në fund të vitit 2018, sipas Organizatës Botërore të Shëndetit, 32 milionë njerëz kishin vdekur nga HIV që nga fillimi kur ajo u regjistrua si sëmundje në fund të viteve 1960, dhe 37.9 milionë njerëz po jetonin me sëmundjen si rezultat i përparimeve në trajtim dhe kujdes.
“Infeksioni është bërë një gjendje shëndetësore e menaxhueshme kronike, duke i bërë të mundur njerëzve që jetojnë me HIV të kenë jetë të gjatë dhe të shëndetshme”, tha OBSH.
SARS
SARS i përket “një familje të madhe të viruseve që mund të shkaktojnë sëmundje te kafshët ose njerëzit”, të quajtura coronaviruse, sipas Organizatës Botërore të Shëndetit.
Ato shkojnë nga ftohja e zakonshme deri te sëmundjet më të rënda si Sindroma e frymëmarrjes në Lindjen e Mesme (MERS) dhe Sindromi i Rendit Akut i Rëndshëm (SARS).
Por ato epidemi ishin shumë më të kufizuara në shtrirje sesa sëmundja Covid-19 e shkaktuar nga coronavirusi i fundit.
SARS në vitin 2003 mori pothuajse 800 jetë nga 8,000 raste të raportuara kryesisht në territorin e Kinës, Hong Kongut, Tajvanit dhe Singaporit.
Gripi i Derrit
Gripi i Derrit, i një dekade më parë, një virus H1N1 ishte gati i njëjtë me kategorinë e Gripit Spanjoll që infektoi qindra miliona në të gjithë botën, të rinjtë dhe të moshuarit, askush nuk u kursye nga ky grip, por ndryshe nga Gripi Spanjoll, Gripi i Derrit pati një ndikim shumë më pak sesa pandemitë e tjera të rëndë sesa ai i pandemitë e mëparshme.
Në qershor të vitit 2009, Organizata Botërore e Shëndetit (OBSH) shpalli llojin e ri me origjinë të derrit H1N1 si një pandemi. Ky virus i ri u përhap në të gjithë botën dhe ka shkaktuar 18.500 vdekje.
Ebola
Shpërthimi vrastar i virusit Ebola që përfshiu pjesë të Afrikës Perëndimore midis viteve 2014 dhe 2016 vrau 11.300 njerëz, sipas Organizatës Botërore të Shëndetit.
Deri më tani, asnjë rajon nuk e ka provuar veten imun ndaj depërtimit nga sëmundja.
Për shembull, MERS mori jetën e rreth 858 jetë nga 2,494 infeksione të raportuara, kryesisht në vitin 2012, dhe kryesisht në Gadishullin Arabik, sipas Organizatës Botërore të Shëndetit.
Ky shpërthim u ripërtëri në Korenë e Jugut tre vjet më vonë.
Këtë herë një coronavirus ka shkuar globalisht, pothuajse kudo menjëherë.
“Asnjëherë nuk kemi parë një pandemi si kjo”, tha Tedros Adhanom Ghebreyesus, drejtori i përgjithshëm i Organizatës Botërore të Shëndetit, për Covid-19 në 11 mars. “Kjo është pandemia e parë e shkaktuar nga një coronavirus”.
“Dhe ne kurrë nuk kemi parë një pandemi që mund të kontrollohet, në të njëjtën kohë”, shtoi ai.
Coronavirus
Covid-19, pra, paraqet një kërcënim të ri për globalizimin, duke e sfiduar njerëzimin të bashkohet ose të ndahet.
Alarme dhe bllokime mbi coronavirusin kanë kthyer mbrapsht perceptimin e perëndimit për vendin e vet në histori.
Duke pretenduar një mantel të një lideri që dikur mund të ishte i Amerikës, Kina tani po ofron ndihmë për tokat evropiane, përfshirë Poloninë dhe Italinë.
Pas dekadave të çmontimit të barrierave midis tyre, kombet evropiane po i rindërtojnë ato, duke u tërhequr përsëri drejt sovranitetit kombëtar.
Në të gjithë Evropën, e cila dikur çmonte lëvizjen e lirë, postet kufitare dhe kontrollet po rivendosen.
Megjithatë, siç vërejti Ian Goldin, një profesor në Universitetin e Oksfordit, në një artikull të Op-Ed në New York Times, këto përpjekje mund të jenë thjesht kotësia jonë e fundit.
“Asnjë mur nuk është aq i lartë sa të mbajë larg kërcënimet për të ardhmen tonë”, shkroi ai, “edhe për vendet më të fuqishme”
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
