TRITAN SHEHU
Farmaceutika është një shkencë që udhëhiqet nga ligje e parime të veçanta, tradita të konsoliduara, procedura shumë të sofistikuara, që në themel nuk mund të kenë çmimin apo koston (pa dyshim brenda disa limiteve), por që në radhë të parë kanë cilësinë e sigurinë e barnave. Dhe pikërisht për të mbrojtur këto principe ndërhyn shteti, institucionet përkatëse, që janë garanti i këtyre kritereve. Kjo është arsyeja pse Parlamenti Europian e ka përcaktuar farmaceutikën si “një sektor publik të menaxhuar nga privatët”. Moskuptimi i kësaj aksiome të çon në gabime me pasoja për individin dhe shoqërinë. Ky moskuptim mund të konstatohet edhe në ndryshimet që kërkohen të realizohen ditët që vijnë në Kuvend, kur do të diskutohet projektligji i ardhur nga Qeveria për ndryshimin në ligjin “Për barnat dhe shërbimin farmaceutik”.
Ky projektligj synon që për regjistrimin te ne të medikamenteve të prodhuara në vendet e Ballkanit, të hiqet kushti ekzistues “që këto barna të qarkullojnë në një nga vendet e BE-së”. Ligji ynë i barnave në tërësi është një ligj i përpunuar disa herë, një ligj që kërkon të japë një nivel sigurie për këto preparate që hyjnë në vendin tonë. Unë jam dakord se në këtë sens ai ka nevojë për ripunime, të argumentueshme këto, por të kundërta në drejtim nga ato që kërkohen të bëhen mbas pak ditësh. Në fakt, ligji ka nevojë për të forcuar marzhin e tij të sigurisë medikamentoze, qëndrimin në orientimin nëpërmjet tij të tregut tonë të barnave drejt kompanive farmaceutike prodhuese të mirënjohura e të konsoliduara ndërkombëtarisht.
Dhe kjo, pavarësisht ndonjë rritjeje aparente të kostos. Në të vërtetë, në fund të fundit, edhe kostoja finale e trajtimit të të sëmurëve nën këtë princip veçse do të ulet. Pra ligji i ynë ka nevojë të përmirësohet në disa elemente konkrete, sinkron me ato që përmenda më sipër. Unë do të rendis vetëm tre të tilla. Së pari, duhen forcuar mekanizmat e kontrollit dhe sigurisë së medikamenteve që prodhohen në vendin tonë, gjë që është larg kërkesave të domosdoshme. Së dyti, koeficienti i sigurisë duhet përforcuar për medikamentet që vijnë nga çdo vend i Ballkanit pa përjashtim dhe së treti, e njëjta gjë duhet realizuar për generiket në tërësi. Kjo nuk do të thotë aspak pengim të atij prodhimi apo importi, por vetëm disiplinim e siguri më të lartë të atyre produkteve. Pra përmirësimet e nevojshme ligjore, janë në parim në drejtim të kundërt me ato që synojnë heqjen në mënyrë mekanike nga ai ligj, në nenin për importin e medikamenteve të prodhuara në vendet e Ballkanit, të detyrimit “që ato të qarkullojnë në një nga vendet e BEsë”. Dhe kjo kërkesë e iniciuar nga Ministria e Ekonomisë është e argumentuar në mënyrë krejt të njëanshme, duke u bazuar veçse mbi disa interpretime të gabuara tregtare të marrëveshjes së CEFTA-s, pa marrë në konsideratë thelbin e principet e farmaceutikës.
E gjithë kjo iniciativë ligjvënëse ndërmerret pa u thelluar aspak dhe pa kuptuar se ky “liberalizim” në këtë mënyrë rrezikon cilësinë e medikamenteve të qarkulluara në vendin tonë, thellon konfuzionin medikamentoz, krijon një të “çarë” të re pa kontroll në tregun farmaceutik, veçanërisht kjo për kushtet e mundësitë tona konkrete. Në qoftë se këtë ndryshim ne do ta analizojmë teorikisht e në thellësinë e tij, e lidhur kjo gjithmonë me domosdoshmërinë e cilë- sisë së lartë të medikamenteve që qarkullojnë te ne, edhe po të biem dakord për ta realizuar atë, duhet ta bëjmë këtë vetëm me kushtin e padiskutueshëm, që ky ndryshim në ligj të paraprihet detyrimisht me të tjera elemente, që sigurojnë nivelin e atyre barnave edhe te ne si në vendet e BE-së.
Në këtë kontekst, duke përfituar nga ky diskutim, dëshiroj të theksoj se gjithashtu ka ardhur koha që garancia e synuar të jetë e njëjtë si për medikamentet e prodhuara në Shqipëri, ashtu dhe për ato që na vijnë nga prodhimi apo qarkullimi në vendet e Ballkanit (pa asnjë përjashtim këto), apo dhe më tej. Kështu, do të nënvizoja se për prodhimin vendës duhen përcaktuar e implementuar me efikasitet e sa më parë mekanizmat tona të sigurisë në këtë drejtim. Dhe këtu unë insistoj që si fillim duhen aplikuar kriteret GMP të zyrtarizuara nga OBSH, të verifikuara këto nga një komision permanent vendës dhe me specialistë të huaj.
Nga ana tjetër, medikamentet e prodhuara në vend, ato të prodhuara apo regjistruara jashtë vendeve të referimit, si dhe generiket duhet të analizohen para licencimit e periodikisht, për të përcaktuar edhe biodisponibilitetin, bioekuivalencat etj. të tyre në laboratorë të certifikuar të BE-së, të aprovuar këta nga institucionet shtetërore. Shpenzimet e këtyre procedurave i takojnë të përballohen nga prodhuesit apo importuesit e licencuar të barnave në fjalë. Këtu unë duhet të theksoj se kapacitetet tona nuk i përcaktojnë dot këto parametra të domosdoshëm.
Pra, kështu ky do të jetë detyrimisht një proces i komplikuar për vendosje apo përmirësim kriteresh, me synimin e vetëm që cilësia e medikamenteve të përdorura te ne të jetë e përafërt me atë të vendeve të BE-së. Pa asnjë dyshim, këto përmirësime do të kërkojnë një asistencë teknike nga partnerët. I gjithë ky proces i nevojshëm lidhet si me detyrimin që ne kemi për të realizuar cilësinë e sigurinë farmaceutike ndaj qytetarëve tanë, ashtu dhe me domosdoshmërinë e njësimit të sektorëve tanë përkatës me ato europianë, veçanërisht kjo në rrugën e integrimi europian. Vetëm më tej ne mund të diskutojmë për “lehtësimin” e atyre barrierave ligjore që përmban projektligji në fjalë. Dhe kjo me rezerva. Sot ka shumë vende, me kapacitete kontrolluese shumë më të fuqishme se tonat, që kondicionojnë importin e medikamenteve tek ata me certifikimin e tyre nga EMA europiane apo FDA amerikane.
Në këtë optikë, edhe argumentimi i përdorur nga Ministria e Ekonomisë për të realizuar këto ndryshime ligjore, duke u bazuar te marrëveshja e CEFTA-s, është i gabuar. Ajo marrëveshje ka të bëjë me tregtinë e lirë, gjë që ligji aktual i barnave nuk e prek. Ndërsa çështja që diskutohet ka në themel standardet e koeficientin e sigurisë medikamentoze, që është diçka tjetër, shumë e ndryshme nga e para, për të cilën janë të detyruara të përgjigjen dhe veprojnë institucionet e çdo vendi ndaj popullsisë së tij.
Ky është një princip që e aplikon çdo shtet, edhe ato të rajonit tonë, kur është fjala për sigurinë e tyre medikamentoze apo dhe ushqimore. Pra dëshiroj të insistoj se sot, në kushtet aktuale, kur tregu farmaceutik në vendin tonë është në një konfuzion, kur te ne mungojnë kapacitetet e plota kontrolluese të medikamenteve etj., nuk duhet të realizohet një ndryshim ligjor i tillë. Ai mund të merret në konsideratë vetëm mbasi të jenë implementuar më parë me rigorozitet mekanizmat e tjerë të kontrollit dhe garancisë. Sot një hap i tillë i njëanshëm do të hiqte një nga barrierat e sigurisë medikamentoze te ne, barrierë që ka evituar disa probleme serioze në farmaceutiken tonë.
Po kështu dëshiroj të evidentoj se ndryshimet për ligjin e barnave të propozuara godasin edhe frymën e vetë atij ligji në përgjithë- si, thelbin mbi të cilin ai është ndërtuar, duke e bërë atë de facto të pavlerë në këtë drejtim.
Këto ndryshime do ta kthejnë atë ligj në diskriminues për vetë faktin se ai mban po këtë qëndrim edhe ndaj prodhimeve të shumicës së vendeve të tjera të botës (Indi, Rusi, Kinë etj.), që janë jashtë atij grupi të përcaktuar si i sigurt e referues. Në realitet unë gjykoj se, edhe nën dritën e disa ndodhive negative të fundit, ka ardhur koha që dhe vetë ai “grup” të reduktohet më tej.
NDIQE LIVE "PANORAMA TV" © Panorama.al
